(Φωτογραφία από Thanasis Argyrakis, Donbass, 2015)
Ενώ επί σχεδόν τρία χρόνια έχει πιάσει δουλειά η πιο θανατηφόρα κρεατομηχανή κατακρεούργησης ανθρώπων μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέσα σε ευρωπαϊκό έδαφος, με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρών και τραυματιών, επικρατεί το παράδοξο: Ούτε για μια στιγμή δεν σταμάτησε η ροή ρωσικού αερίου και πετρελαίου προς την ΕΕ. Ετσι, εσχάτως οι Βρυξέλλες ανακοίνωσαν ότι η Ευρώπη έχει πληρώσει κατά 90% τα αποθέματά της σε φυσικό αέριο. Και το πλέον εντυπωσιακό; Ενώ υποτίθεται ότι άπαντες κάνουν εμπάργκο στη Ρωσία, αυξάνονται οι ροές ρωσικού αερίου προς την ΕΕ.
Εχει αναρωτηθεί κανείς γιατί ούτε η Ρωσία, αλλά ούτε και η Ουκρανία έχουν κηρύξει επίσημα τον πόλεμο η μια στην άλλη; Ο πραγματικός πόλεμος μαίνεται εδώ και σχεδόν τρία χρόνια (στην πραγματικότητα βρίσκεται σε εξέλιξη από το 2014), αλλά τυπικά δεν έχει γίνει κήρυξη πολέμου. Μάλιστα, η Ρωσία τον χαρακτηρίζει «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», ενώ την αντιμετώπιση της επίθεσης των ουκρανικών δυνάμεων στην επαρχία Κούρσκ (στα σύνορα Ρωσίας – Ουκρανίας) την ονομάζει «ειδική αντιτρομοκρατική επιχείρηση». Αλλά και το Κίεβο, επισήμως δεν έχει κηρύξει τον πόλεμο στη Ρωσία, αν και δυνάμεις του μπήκαν πρόσφατα σε ρωσικό έδαφος.
Ο λόγος είναι απλός. Εάν κήρυτταν επίσημα τον πόλεμο θα έπρεπε να κόψουν κάθε οικονομική σχέση. Κάτι που θα έβλαπτε καίρια της πάμπολλες κοινές ρωσο-ουκρανικές επιχειρήσεις και τα εκατέρωθεν μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Επιπλέον, θα έπρεπε να σταματήσει η ροή ρωσικού αερίου και πετρελαίου, μέσω των παλιών σοβιετικών αγωγών που διασχίζουν την Ουκρανία, προς την Ευρώπη. Πόσο μάλλον, η ίδια η Ουκρανία θα ξέμενε από ρωσικό αέριο, από το οποίο ζει, παράγει και ζεσταίνεται. Και το κρύο είναι πολύ τον χειμώνα εκεί στα βόρεια.
Ολα αυτά, βέβαια, δεν σημαίνουν ότι δεν έχουν γίνει σοβαρές, πρωτοφανείς -για τα δεδομένα του κόσμου μετά τον Β’ ΠΠ- ενέργειες, όπως η ανατίναξη των υποθαλάσσιων αγωγών ρωσικού αερίου στη Βαλτική, τον Σεπτέμβριο του 2022, με συνέπεια να κοπεί σε μεγάλο βαθμό ο ενεργειακός ομφάλιος λώρος Ρωσίας – Γερμανίας. Παρ’ όλα αυτά είναι βέβαιον ότι ουδείς θέλει να σταματήσουν οι ενεργειακές μπίζνες Ρωσίας – Δύσης. Πόσο μάλλον, αφού είναι ορατός ο κίνδυνος ανεπανόρθωτης ζημιάς για τις οικονομίες της ΕΕ, αλλά και της Ρωσίας.
Η «μάχη του Κούρσκ»
Η προ εβδομάδων επίθεση των Ουκρανών στην επαρχία Κούρσκ της Ρωσίας, ξένισε πολλούς, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις προκάλεσε την δυσαρέσκεια Δυτικών κύκλων. Γιατί έπρεπε να το κάνουν αυτό οι Ουκρανοί, σημείωναν Δυτικοί αναλυτές, όταν τα δυόμισι τελευταία χρόνια καλλιεργείτο η εικόνα της «δίκαια αμυνόμενης» Ουκρανίας και της επιτιθέμενης Ρωσίας που έπρεπε να απομονωθεί;
Τα σενάρια που έχως τώρα έχουν κατατεθεί, είναι αρκετά:
1. Επέκειτο ρωσική επίθεση στο τέλος του καλοκαιριού και, άρα, έπρεπε να γίνει μια θεαματική κίνηση αντιπερισπασμού, ούτως ώστε να μετακινηθούν ρωσικές δυνάμεις από τις κύριες αιχμές το επιθετικού δόρατός τους στο Κούρσκ. Πάντως, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα, δεδομένου ότι η Ρωσία συνεχίζει την επίθεσή της στην περιοχή Ποκρόφσκ (κεντρική – ανατολική Ουκρανία), που θεωρείται βασικός κρίκος της ουκρανικής αλυσίδας άμυνας.
2. Ενόψει των αμερικανικών εκλογών, τον Νοέμβριο, έπρεπε να δημιουργηθούν νέα δεδομένα. Πόσο μάλλον, εάν νέος πρόεδρος θα είναι ο Τράμπ.
3. Ενόψει ενδεχόμενου ανοίγματος ειρηνευτικών συνομιλιών Μόσχας – Κιέβου, να βρίσκεται η Ουκρανία σε καλύτερη διαπραγματευτική θέση από αυτή που ήταν.
4. Να δημιουργηθεί πολιτικό πρόβλημα στον Πούτιν, με το επιχείρημα ότι δεν μπορεί να υπερασπιστεί τα σύνορα της χώρας και τους κατοίκους των παραμεθόριων περιοχών.
5. Να αναγκαστεί τοΚρεμλίνο να κηρύξει γενική επιστράτευση, κάτι που Δυτικοί και Κίεβο εκτιμούν ότι θα προκαλέσει τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Το οξύμωρο είναι ότι από τους πρώτους κιόλας μήνες του πολέμου (ξεκίνησε 24 Φεβρουαρίου 2022) πάμπολλοι εντός της Ρωσίας ζητούν γενική επιστράτευση για να «τελειώνουν μια και καλή» τον πόλεμο. Το Κρεμλίνο, ωστόσο, περιορίστηκε σε μικρής κλίμακας επιστράτευση και κυρίως στη δημιουργία δύο μεγάλων επίλεκτων έμμισθων σχηματισμών. Μια με επίκεντρο τον Τσετσένο πρόεδρο, Καντίροφ, και μια άλλη από την «Βάγκνερ» (τυπικά, διαλύθηκε, αλλά ουσιαστικά ξαναλειτουργεί, χωρίς την ταμπέλα «Βάγκνερ»).
Πραγματικότητα και προπαγάνδα
Συνδυαστικά, όλα τα παραπάνω μπορεί να έχουν μικρότερη ή μεγαλύτερη βάση. Πάντως, η επίθεση των Ουκρανών (10.000, όπως λέγεται) στην επαρχία Κούρσκ συνεχίζεται επί εβδομάδες, αν και με μεγάλες απώλειες. Σε τέτοιο βαθμό που μερίδα μεγάλων Δυτικών εφημερίδων παρατηρεί πως μάλλον πρόκειται για απονενοημένο διάβημα του Ζελένσκι. Ολα αυτά, όμως, μένουν να φανούν επί του πεδίου της μάχης. Σε όλα αυτά, βέβαια, πλήγμα στο προφίλ Ζελένσκι αποτελεί και το φιάσκο με την (αυτο)κατάρριψη του πρώτου ουκρανικού F-16, από ουκρανικό αντιαεροπορικό πύραυλο, Patriot, με συνέπεια να βρεθεί εξιλαστήριο θύμα ο Ουκρανός αρχηγός ΓΕΑ και να καθαιρεθεί.
Να σημειωθεί, όπως αναφέρουν οι The Financial Times, ότι ο Ζελένσκι αυτές τις ημέρες κάνει σαρωτικό ανασχηματισμό στην κυβέρνησή του. Ηδη, παραιτήθηκε ο υπουργός Εξωτερικών, Ντμίτρι Κουλέμπα, όπως και πάμπολλοι άλλοι κυβερνητικοί παράγοντες. Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κόμματος του Ζελένσκι, «Υπηρέτης του Λαού», Νταβίντ Αραχαμία, έγραψε στο Telegram ότι περισσότερα από τα μισά μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου θα μετακινηθούν ή θα αντικατασταθούν. Μερίδα παραγόντων στο Κίεβο, μιλώντας στους FT, εξέφρασαν την ανησυχία τους ότι πρόκειται για κινήσεις του Ζελένσκι με στόχο να εδραιώσει την εξουσία του.
Από την άλλη πλευρά, στην επαρχία Κούρσκ, οι ρωσικές δυνάμεις, σύμφωνα με Ρώσους στρατιωτικούς αναλυτές, εξακολουθούν να βρίσκονται σε αμυντική διάταξη, και έως τώρα δεν έχουν εκδηλώσει επιθετικές κινήσεις. Οπως και να’ χει, η προώθηση των Ουκρανών κρίνεται περιορισμένη, χωρίς να έχουν καταφέρει κάποια στρατηγικής σημασίας νίκη.
Σε προπαγανδιστικό επίπεδο, βέβαια, γίνεται παρέλαση βίντεο με αιχμαλώτους ένθεν κακείθεν (διοχετεύονται κυρίως από τη ρωσική πλευρά) με στόχο «να σπάσει το ηθικό του εχθρού». Πεδίο του προπαγανδιστικού πολέμου τόσο των Ρώσων όσο και των Ουκρανών είναι το Μέσον Κοινωνικής Δικτύωσης, ρωσικό Telegram, ο ιδρυτής του οποίου πρόσφατα, με κουτοπόνηρο και γκαγκστερικού τύπου τρόπο συνελήφθη όταν πάτησε το πόδι του στο Παρίσι. Εάν μάλιστα ισχύουν οι φήμες ότι πήγαινε εκεί για να (ξανα)δειπνήσει, όπως συχνά έκανε στο παρελθόν, με τον Μακρόν, και του έστησαν παγίδα, πρόκειται για απαράδεκτη μεθόδευση από την Γαλλία.
Μπίζνες πάνω σε πτώματα
Στα παραπάνω σενάρια του πολέμου στο Κούρσκ και της εκατόμβης θυμάτων, συνήθως, εντέχνως παραλείπονται οι αναφορές για το κομβικό σημείο στρατηγικής σημασίας του σταθμού αερίου, «Σούτζα» (κοντά στα ρωσο-ουκρανικά σύνορα), εντός ρωσικού εδάφους, και του ομώνυμου αγωγού που, μέσω της Ουκρανίας, μεταφέρεται ρωσικό αέριο σε χώρες της ΕΕ.
Με την εκδήλωση της ουκρανικής επίθεσης στην επαρχία Κούρσκ, ακούστηκαν -κυρίως εντός της Ρωσίας και της Ουκρανίας, αλλά όχι τόσο πολύ στη Δύση- τα σενάρια:
α) Στόχος της επίθεσης ήταν η κατάληψη του πυρηνικού σταθμού του Κούρσκ ή και της γειτνιάζουσας πόλης του Κούρσκ. Κάτι εξαιρετικά δύσκολο, ειδικά η κατάληψη της πόλης Κούρσκ, με αυτόν τον περιορισμένο αριθμό των ουκρανικών δυνάμεων που εστάλησαν στην περιοχή. Αλλά, ακόμα κι’ αν ισχύει αυτό το σενάριο, οι ουκρανικοί στόχοι δείχνουν να αποτυγχάνουν.
β) Η κατάληψη του σταθμού αερίου, «Σούτζα» από τους Ουκρανούς. Να σημειωθεί ότι ο συγκεκριμένος σταθμός και αγωγός είναι από τους ελάχιστους πλέον που διοχετεύουν ρωσικό αέριο στην Ευρώπη. Γι’ αυτό έχουν αυξηθεί σημαντικά οι ποσότητες που στέλνονται μέσω του υποθαλάσσιου αγωγού της Μαύρης Θάλασσας, TurkStream, μέσω της Τουρκίας. Και αυτός, πάντως, δεν αποκλείεται να αποτελεί «στόχο», όπως και ο NordStream της Βαλτικής.
Το παράδοξο είναι ότι, ενώ επί δυόμισι χρόνια που μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, η περιοχή της επαρχίας Κούρσκ, και βέβαια ο σταθμός «Σούτζα», είχαν μείνει ανέγγιχτοι, αίφνης το Κίεβο θυμήθηκε ότι εκεί η Ρωσία έχει ένα «μαλακό υπογάστριο». Ο πραγματικός λόγος που δεν είχαν γίνει εκεί επιθέσεις, εκατέρωθεν, ήταν ότι και οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί (οι οποίοι παίρνουν αέριο από τη «Σούτζα») θεωρούσαν την περιοχή ως «προστατευόμενη ζώνη» λόγω του φυσικού αερίου. Ετσι, «βολεύονταν» και οι δύο και γι’ αυτό δεν συγκέντρωναν προηγουμένως στο σημείο αυτό δυνάμεις. Ως εκ τούτου, οι Ουκρανοί αρχικώς συνάντησαν μικρή αντίσταση.
Χρυσοφόρες «δουλειές»
Ακόμα και τώρα, όμως, που κοντά στον σταθμό «Σούτζα» γίνονται μάχες, το ρωσικό φυσικό αέριο συνεχίζει να ρέει προς την Ευρώπη (!). Να σημειωθεί πως, σύμφωνα με την Κομισιόν, η Ευρώπη έχει γεμίσει κατά 90% τα αποθέματά της σε φυσικό αέριο, και ως εκ τούτου, «είναι έτοιμη για τον χειμώνα».
Το ίδιο και η κυβέρνηση Μητσοτάκη, η οποία κατά τα λοιπά βρίσκεται «σε πόλεμο με τη Ρωσία», έχει αυξήσει θεαματικά τις εισαγωγές ρωσικού αερίου. Στο μεταξύ, πάντως, τις τελευταίες εβδομάδες συνεχίζεται το ράλι των τιμών προς τα πάνω και της κερδοσκοπίας, εξαιτίας των γεωπολιτικών κινδύνων (!).
Ακόμα πιο ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία της γερμανικής εφημερίδας, Die Welt, η οποία επισημαίνει ότι η Ρωσία έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ σε προμήθειες φυσικού αερίου προς την ΕΕ. Ειδικότερα, για πρώτη φορά εδώ και σχεδόν δύο χρόνια, οι χώρες της ΕΕ εισήγαγαν περισσότερο αέριο από τη Ρωσία από ό,τι από τις ΗΠΑ, αναφέρει η εφημερίδα, επικαλούμενη στοιχεία της εταιρείας συμβούλων, Bruegel, με έδρα τις Βρυξέλλες.
Κούρσκ και ενέργεια
