Σε μια πρόταση ο νέος νόμος 5092/2024 (ΦΕΚ 33Α) «Όροι αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές και άλλες διατάξεις» του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, όπως την αναφέρει η WWF Hellas σε ανακοίνωσή της: «συρρικνώνει σημαντικά τον δημόσιο κοινόχρηστο χώρο των ακτών μας και δεν παρέχει εχέγγυα προστασίας των ευαίσθητων οικοσυστημάτων και θωράκισης των κοινωνιών απέναντι στην παρούσα απειλή της κλιματικής κρίσης».
Όπως σημειώνει, ο νέος νόμος «δικαιολογημένα ξεσήκωσε εντονότατες αντιδράσεις από περιβαλλοντικούς φορείς. Εκτός από το ότι δεν εισάγει καμία ουσιαστική μεταρρύθμιση για την αποτελεσματική προστασία και διαχείριση του εξαιρετικής οικολογικής σημασίας παράκτιου χώρου, ο οποίος ήδη επηρεάζεται σοβαρά από την κλιματική κρίση, ο νέος νόμος καταργεί ακόμα και την ισχνή αδόμητη ζώνη των 30 μέτρων». Όταν οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες μέσα στην τελευταία δεκαετία κάνουν ό,τι μπορούν για να θωρακίσουν τις ακτές τους από τη δόμηση και να αποφύγουν τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, «η ελληνική κυβέρνηση βλέπει τις παραλίες σαν οικοπεδάκια για περιβαλλοντική κακοποίηση και οικονομική υπερ-εκμετάλλευση».
Ο υπουργός, τονίζει «διαφημίζει την αυστηροποίηση των ποινών. Όταν όμως μειώνονται τα προστατευτικά πλαίσια και σχεδόν τα πάντα επιτρέπονται, μειώνονται και οι πιθανότητες να παρανομήσει κάποια επιχείρηση. Ας αφήσουμε ασχολίαστο και το ότι ο νέος νόμος δεν περιλαμβάνει καμία απολύτως πρόνοια για ενίσχυση των (σοβαρά υποστελεχωμένων) μηχανισμών ελέγχου για περιβαλλοντικές παρανομίες. Διακοσμητικές λοιπόν οι ποινές».
Ο υπουργός, συνεχίζει, «διαφημίζει τις “απάτητες παραλίες”, που όμως στην πραγματικότητα προσφέρουν άλλο ένα παραθυράκι αποφυγής της υποχρέωσης της χώρας για ολοκλήρωση των προεδρικών διαταγμάτων των περιοχών Natura, κατακερματίζοντας το θεσμικό καθεστώς προστασίας τους. Το αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας οφείλει, χωρίς άλλες περιστροφές, να προβεί άμεσα στην έκδοση των προεδρικών διαταγμάτων και των σχεδίων διαχείρισης προκειμένου να προστατευθούν ουσιαστικά οι περιοχές του δικτύου Natura 2000 και να συμμορφωθεί η χώρα μας με τις οδηγίες για τη φύση και την απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ (C-849/19)».
Το νομοσχέδιο που τελικά ψηφίστηκε, καταλήγει η WWF Hellas, «διατηρεί στη συντριπτική πλειοψηφία των διατάξεων τις επιβαρυντικές προβλέψεις του νομοσχεδίου που κατατέθηκε στη Βουλή». Oi «λίγες θετικές βελτιώσεις που αξίζει να αναφερθούν» αφορούν «πρώτον, στη μερική επαναφορά της προϊσχύουσας ρύθμισης του ν. 2971/2001 ότι ο αιγιαλός αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας, που προστατεύεται από την Πολιτεία, η οποία το διαχειρίζεται, σύμφωνα με τη φύση του και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του. Επιπλέον, επαναφέρεται η πρόβλεψη ότι οι συμβάσεις παραχώρησης είναι προσωποπαγείς αποτρέποντας κατά τον τρόπο αυτό τη δημιουργία ενός ιδιότυπου εμπορίου παραχωρήσεων και την εμπορευματοποίηση της παράκτιας ζώνης. Τέλος, επαναφέρεται η πρόβλεψη ότι αποκλείονται από μελλοντικές συμβάσεις παραχώρησης οι σύζυγοι και συγγενείς ως και β’ βαθμού των παραβατών».
Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται από την περιβαλλοντική οργάνωση «αφενός οι διατάξεις στις οποίες εστίασαν οι αντιδράσεις των περιβαλλοντικών φορέων επί του νομοσχεδίου που κατατέθηκε στη Βουλή, και αφετέρου οι σημειακές θετικές νομοτεχνικές αλλαγές οι οποίες έγιναν στο νομοσχέδιο που τελικά ψηφίστηκε σε συνέχεια των παρεμβάσεων των περιβαλλοντικών φορέων».
| Προβληματικό άρθρο νομοσχεδίου (σύγκριση με το προϊσχύον θεσμικό πλαίσιο ή νέα ρύθμιση) | Νομοτεχνική αλλαγή | Αξιολόγηση νέας ρύθμισης | |
| 3 | Από τον ορισμό της παραλίας στο ν. 2971/2001 αφαιρείται στο άρθρο 1 παρ. 2 το εδάφιο β που όριζε ότι «το πλάτος της παραλίας καθορίζεται σε τουλάχιστον 30 μέτρα». Πρόκειται για σοβαρή υποβάθμιση ενός ήδη διάτρητου και ανεπαρκούς θεσμικού πλαίσιου για την προστασία της παράκτιας ζώνης. | Καμία βελτίωση. Δεν μεταβλήθηκε το επιβαρυντικό αυτό καθεστώς με τις νομοτεχνικές αλλαγές. | Εξαφάνιση της ελάχιστης ζώνης παραλίας στις εκτός σχεδίου παραλίες της χώρας. |
| 3 | Από τον ορισμό του αιγιαλού είχε αφαιρεθεί η αναφορά του ν. 2971/2001 στον χαρακτήρα του ως ουσιώδους στοιχείου του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και η ευθύνη της πολιτείας να τον προστατεύει και να τον διαχειρίζεται ως κοινόχρηστο αγαθό. | Στον ορισμό του αιγιαλού, επαναφέρεται μερικώς η πρόταση που είχε αφαιρεθεί. | Μερική επαναφορά της προϊσχύουσας ρύθμισης. |
| 7 | Το νομοσχέδιο εισήγαγε την πρόβλεψη ότι ο παλαιός αιγιαλός και η παλαιά όχθη των μεγάλων λιμνών και των πλεύσιμων ποταμών ανήκουν στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου, με την εξαίρεση των εκτάσεων του παλαιού αιγιαλού που συνορεύουν με “απάτητες” παραλίες όπου διατηρείται η κοινοχρησία. Οι “απάτητες” παραλίες, όμως, αφορούν μόνο περιοχές του δικτύου Natura 2000 και δεν γνωρίζουμε εάν και πότε θα καθοριστούν. | Καμία βελτίωση. | Η απαράδεκτη ρύθμιση του νομοσχεδίου που καταργεί την κοινοχρησία στον παλαιό αιγιαλό που ίσχυε με το ν. 2971/2001, διατηρήθηκε και στο νομοσχέδιο που τελικά ψηφίστηκε. |
| 8 | Το νομοσχέδιο κατήργησε τη διάταξη του άρθρου 15 παρ. 6 περ. (α) ν. 2971/2001, σύμφωνα με το οποίο οι παραχωρήσεις απλής χρήσης είναι κατά κανόνα προσωποπαγείς δημιουργώντας κατά αυτόν τον τρόπο ένα ιδιότυπο εμπόριο παραχωρήσεων, και εντείνοντας τη εμπορευματοποίηση της παράκτιας ζώνης. | Επανήλθε η διάταξη που ορίζει ότι οι παραχωρήσεις είναι προσωποπαγείς. | Η ρύθμιση αυτή καλώς επανήλθε. |
| 9 | Μεταβλήθηκε το άρθρο 13 παρ. 7 του ν. 2971/2001, το οποίο όριζε ως “μικρό” αιγιαλό την περίπτωση όπου το μήκος ή πλάτος αυτού είναι μικρότερο είναι μικρότερο των πέντε (5) μέτρων ή όταν το συνολικό εμβαδόν του αιγιαλού είναι μικρότερο των εκατόν πενήντα (150) τετραγωνικών μέτρων, με μείωση του μήκους ή πλάτους αυτού κατά 1 μέτρο. | Καμία βελτίωση. Δεν μεταβλήθηκε το επιβαρυντικό αυτό καθεστώς με τις νομοτεχνικές αλλαγές. | Απαράδεκτη ρύθμιση |
| 11 | Με το νομοσχέδιο εισήχθη νέα εξαίρεση, η οποία προβλέπει, την παραχώρηση απλής χρήσης χωρίς δημοπρασία σε “μικρούς” αιγιαλούς σε περιπτώσεις όμορων ξενοδοχειακών καταλυμάτων. | Παρέμεινε η εξαιρετικά επιβαρυντική πρόβλεψη του νομοσχεδίου που κατατέθηκε στη Βουλή ότι επιτρέπεται πλέον η παραχώρηση στα όμορα ξενοδοχεία. | Απαράδεκτη ρύθμιση |
| 19 | Πρόβλεψη στο νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή για αποκλεισμό από διαδικασίες παραχώρησης εάν η αυθαίρετη κατάληψη αιγιαλού και παραλίας υπερβαίνει το 50% της παραχωρηθείσας έκτασης. | Το ποσοστό παράβασης μειώνεται στο 30% της παραχωρηθείσας έκτασης. Προστέθηκαν επίσης μερικές αυστηρότερες κυρώσεις, που όμως έχουν οικονομικό και όχι περιβαλλοντικό χαρακτήρα (π.χ. σε περίπτωση παράλειψης ανάρτησης πινακίδας παραχώρησης). | Αυστηροποίηση μεν, σε ένα νομοσχέδιο που όμως διευρύνει τις περιπτώσεις στις οποίες επιτρέπονται οι παραχωρήσεις, οπότε μειώνονται εκ των πραγμάτων και τα περιθώρια παρανομίας (όταν παραχωρούνται σχεδόν τα πάντα, δεν μένει κάτι για να καταπατηθεί). |
| 19 | Όπως επισημάναμε, στο νομοσχέδιο είχε αφαιρεθεί πρόβλεψη εφαρμογής του αποκλεισμού από μελλοντικές συμβάσεις παραχώρησης των συζύγων και συγγενών των παραβατών ως και β’ βαθμού. | Επανήλθε η πρόβλεψη για αποκλεισμό και των συζύγων και συγγενών των παραβατών από συμβάσεις παραχώρησης αιγιαλού και παραλίας. | Η ρύθμιση αυτή καλώς επανήλθε. |
H WWF Hellas δηλώνει ότι θα συνεχίζει να παρακολουθεί την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας «και να παρεμβαίνουμε για να αναχαιτίσουμε τις όποιες προσπάθειες περαιτέρω υποβάθμισης του παράκτιου χώρου».
Τέλος, ζητά «από την Κυβέρνηση όλα όσα θεωρούμε απαραίτητα, προκειμένου να επιτευχθεί η αποτελεσματική προστασία των ακτών μας», «ως κατεπείγουσα πολιτική κλιματικής ανθεκτικότητας και προστασίας των παράκτιων οικοσυστημάτων»:
• Θέσπιση αδόμητης παράκτιας ζώνης τουλάχιστον 100 μέτρων από τη γραμμή αιγιαλού.
• Άμεση κύρωση του Πρωτοκόλλου για την ολοκληρωμένη διαχείριση των ακτών της Μεσογείου, το οποίο προβλέπει ελάχιστη αδόμητη παράκτια ζώνη 100 μέτρων, και συμμόρφωση όλης της εθνικής νομοθεσίας με τις προβλέψεις του.
• Αφαίρεση κάθε δικαιώματος για δημόσια επιδότηση επιχειρηματιών που αυθαιρετούν εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος και καταπατούν παράκτια ή παρόχθια οικοσυστήματα.
• Ενίσχυση της ανεξαρτησίας και των διαθέσιμων πόρων του Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών, ώστε να είναι σε θέση να επεμβαίνει αποτελεσματικά σε περιπτώσεις αυθαιρεσιών και να προβαίνει άμεσα στην απομάκρυνση παράνομων κατασκευών.
• Άμεση ολοκλήρωση της διαδικασίας θέσπισης των μέτρων προστασίας και διαχείρισης για όλες τις περιοχές Natura 2000 της χώρας με την έγκριση των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών και των σχεδίων διαχείρισης, και τη θέσπιση των σχετικών προεδρικών διαταγμάτων.
Περισσότερες πληροφορίες:
–Σχόλια περιβαλλοντικών οργανώσεων σε δημόσια διαβούλευση σχεδίου νόμου για την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές
–Σχόλια περιβαλλοντικών οργανώσεων για το άρθρο 28 του νομοσχεδίου – Καθορισμός θαλάσσιας ζώνης λιμένος Αλεξανδρούπολης
–Παρέμβαση προς τους βουλευτές σχετικά με το νομοσχέδιο για την παράκτια ζώνη
–Επιστολή προς τον πρωθυπουργό σχετικά με το νομοσχέδιο για την παράκτια ζώνη
–Απάντηση σε δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών με αφορμή το νομοσχέδιο για την παράκτια ζώνη
