Δόθηκε στη δημοσιότητα η Ετήσια Έκθεση 2022 του Μηχανισμού Καταγραφής Περιστατικών Άτυπων Αναγκαστικών Επιστροφών, από την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ).
Ο Μηχανισμός Καταγραφής έχει καταγράψει, μεταξύ Φεβρουαρίου 2022 και Δεκεμβρίου 2022, μαρτυρίες για 50 περιστατικά άτυπων αναγκαστικών επιστροφών που, κατά τους ισχυρισμούς των φερόμενων θυμάτων, συνέβησαν από τον Απρίλιο 2020 μέχρι και τον Οκτώβριο 2022. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, το συνολικό πλήθος των φερόμενων θυμάτων σε αυτά τα περιστατικά ανέρχεται κατ’ ελάχιστον σε 2.157 άτομα. Μεταξύ αυτών βρίσκονται 214 γυναίκες και 205 παιδιά, καθώς και 103 άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες, όπως άτομα με ιατρικά προβλήματα, άτομα με αναπηρία, υπερήλικες κλπ.
Στις μαρτυρίες τα φερόμενα θύματα περιγράφουν πράξεις που συνδέονται με εξαιρετικά σοβαρές παραβιάσεις της αρχής της μη-επαναπροώθησης και του δικαιώματος στο άσυλο, όπως ορίζονται στη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, καθώς και παραβιάσεις της απαγόρευσης της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης και του δικαιώματος στην προσωπική ελευθερία, όπως ορίζονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και αποτελούν πράξεις που, κατά το ελληνικό Δίκαιο, είναι ποινικά αδικήματα. Τα φερόμενα θύματα ανέφεραν ότι έχουν υποστεί σωματική βία, λεκτική βία και απειλές για τη ζωή τους και τη σωματική τους ακεραιότητα πολλές φορές με τη χρήση όπλων, σεξουαλική παρενόχληση, εξευτελιστική μεταχείριση, αφαίρεση προσωπικών αντικειμένων και ταυτοποιητικών εγγράφων, άτυπη κράτηση σε χώρους υπό εξευτελιστικές συνθήκες, διαχωρισμό οικογενειών, ενώ αναφέρθηκαν και απώλειες ανθρώπινων ζωών.
Η πλειοψηφία των φερόμενων θυμάτων είναι από χώρες καταγωγής, από τις οποίες προέρχεται σημαντικό ποσοστό ατόμων που αναγνωρίζονται ως δικαιούχοι διεθνούς προστασίας, σύμφωνα με στοιχεία της περιόδου αναφοράς από εθνικές και ευρωπαϊκές πηγές. Ανάμεσα στα φερόμενα θύματα υπάρχουν πέντε (5) άνθρωποι που είχαν αναγνωριστεί στην Ελλάδα ως πρόσφυγες και πέντε (5) άνθρωποι που είχαν καταγραφεί από τις ελληνικές Αρχές ως αιτούντες/σες άσυλο και το αίτημά τους εκκρεμούσε.
Στις μαρτυρίες που έχει καταγράψει ο Μηχανισμός Καταγραφής αναφέρεται ότι συμμετείχαν ως δράστες τόσο ένστολοι όσο και άτομα με πολιτικά ρούχα. Σε κάποιες μαρτυρίες αναφέρθηκε ότι κατά το στάδιο της απομάκρυνσης από την ελληνική επικράτεια συμμετείχαν ως δράστες και πολίτες τρίτων χωρών που μιλούσαν τη γλώσσα των φερόμενων θυμάτων.
Στα περιστατικά του Έβρου αναφέρθηκε πολύ μεγαλύτερη παρουσία φερόμενων θυτών που φορούσαν πολιτικά ρούχα, σε σύγκριση με τα περιστατικά της θάλασσας, στα οποία αναφέρθηκε η παρουσία κυρίως ένστολων φερόμενων θυτών. Επίσης στα περιστατικά του Έβρου αναφέρθηκε ότι στο στάδιο της φυσικής απομάκρυνσης συμμετείχαν άτομα από τις χώρες καταγωγής των φερόμενων θυμάτων, κάτι το οποίο δεν αναφέρθηκε καθόλου στα περιστατικά της θάλασσας.
Η Ετήσια Έκθεση 2022 περιέχει αναλυτικά στοιχεία για τα χαρακτηριστικά των φερόμενων θυμάτων (χώρες καταγωγής, ηλικίες, φύλο, ευαλωτότητες, νομικό καθεστώς στην Ελλάδα, κλπ.), για την ταυτότητα των φερόμενων θυτών (ένστολοι και μη-ένστολοι, μέλη σωμάτων ασφαλείας, διακριτικά, εξοπλισμός, κλπ), τον τρόπο δράσης τους και τα μέσα υλοποίησης. Περιέχονται, επίσης, αναλυτικά ποιοτικά ευρήματα για τον τρόπο υλοποίησης (modus operandi) των περιστατικών άτυπων αναγκαστικών επιστροφών. Στα παραρτήματα της έκθεσης παρατίθενται ανωνυμοποιημένα αποσπάσματα από αυτούσιες μαρτυρίες φερόμενων θυμάτων.
Περιλαμβάνονται, επίσης, αναλυτικές συστάσεις προς τις ελληνικές Αρχές, όπως, μεταξύ άλλων, ότι θα πρέπει να διερευνούν με τρόπο ανεξάρτητο και αποτελεσματικό τις καταγγελίες για άτυπες αναγκαστικές επιστροφές και άλλες σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα σύνορα, να διασφαλίζουν την παραπομπή των υπευθύνων για τυχόν παράνομες ενέργειες ενώπιον της Δικαιοσύνης, να διασφαλίζουν ότι όλα τα κρατικά όργανα τηρούν απαρέγκλιτα την αρχή της μη-επαναπροώθησης, και να διασφαλίζουν σε όλους τους αιτούντες άσυλο πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου και προστασία απέναντι στις επαναπροωθήσεις και κάθε μορφή άτυπης αναγκαστικής επιστροφής.
Ο Μηχανισμός Καταγραφής θα παρουσιάσει την επόμενη Ετήσια Έκθεσή του για το 2023 εντός του πρώτου τετραμήνου του επόμενου έτους.
