Όλο και περισσότερες περιοχές του πλανήτη αντιμετωπίζουν προβλήματα με την επάρκεια του καθαρού πόσιμου νερού. Εντάσεις μεταξύ κρατών που τροφοδοτούνται από τους ίδιους ποταμούς | Από τον Τάσο Σαραντή/efsyn.gr
Η συνεχής και οικονομικά προσιτή πρόσβαση σε γλυκό νερό αναγνωρίζεται ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα από τον ΟΗΕ. Ωστόσο, σε όλο τον κόσμο η διαθεσιμότητά του απειλείται. Η ερημοποίηση, η κλιματική αλλαγή, η ανθρωπογενής εκτροπή του νερού, η κατασκευή φραγμάτων, η ρύπανση και η υπερβολική χρήση έχουν οδηγήσει ποτάμια, λίμνες και υδροφόρους ορίζοντες να στεγνώνουν. Από το 2000, ο πλανήτης μας έχει επιπλέον σχεδόν 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους, επιβαρύνοντας περαιτέρω τις παγκόσμιες υποδομές και τις προμήθειες νερού.
Η κακή διαχείριση του νερού και οι υποδομές διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στη λειψυδρία σε όλο τον κόσμο. Στο Ιράκ, έως και 14,5% του νερού της χώρας χάνεται λόγω εξάτμισης και τα δύο τρίτα του επεξεργασμένου νερού χάνονται λόγω διαρροών και κακών υποδομών. Εως και 25% με 30% του νερού της Νότιας Αφρικής χάνεται λόγω διαρροών, ενώ ακόμη και σε πολλές βιομηχανικές χώρες χάνεται έως και το 15% με 20%. Η ανισότητα μπορεί επίσης να επιδεινώσει την έλλειψη νερού. Εν μέσω της έλλειψης νερού στο Κέιπ Τάουν τα τελευταία χρόνια, το 14% του πληθυσμού είναι υπεύθυνο για περισσότερο από το ήμισυ της χρήσης γλυκού νερού στην πόλη. Σε ολόκληρη την Αφρική, ένας στους τρεις ανθρώπους αντιμετωπίζει ήδη λειψυδρία.
Ιδιωτικοποιήσεις
Εκτός από τον κυβερνητικό έλεγχο της παροχής νερού και των υποδομών, πολυεθνικές εταιρείες, όπως η Nestlé S.A., η PepsiCo Inc., η Coca-Cola Company και η Wonderful Company LLC, διαδραματίζουν τεράστιο ρόλο στην παγκόσμια βιομηχανία νερού. Το 2013, ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της Nestlé, Πέτερ Μπράμπεκ-Λετμάθε, αναγκάστηκε να υποχωρήσει μετά την επανεμφάνιση μιας συνέντευξης του 2005 όπου δήλωνε πως ήταν «ακραίο» ότι το νερό θεωρείται ανθρώπινο δικαίωμα.
Ωστόσο, η ιδιωτικοποίηση του νερού έχει αυξηθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες. Το 2020, η Wall Street έδωσε το πράσινο φως ώστε το νερό να αρχίσει να διαπραγματεύεται ως εμπόρευμα. Για τη δημιουργία εσόδων χώρες όπως τα Φίτζι, ο τέταρτος μεγαλύτερος εξαγωγέας νερού στον κόσμο το 2021, αντιμετωπίζουν ελλείψεις παροχής νερού τα τελευταία χρόνια.
Το νερό της βρύσης παραμένει πόσιμο μόνο σε ορισμένες χώρες, αλλά ο φόβος μόλυνσης μπορεί να εμφανιστεί γρήγορα και να προκαλέσει συναγερμό. Οταν χιλιάδες γαλόνια ενός συνθετικού προϊόντος λάτεξ χύθηκαν στον ποταμό Ντέλαγουερ το 2023, οι αρχές της Φιλαδέλφειας έκλεισαν μια κοντινή μονάδα επεξεργασίας νερού. Ενώ τελικά κρίθηκε ότι το νερό της βρύσης ήταν ακόμα ασφαλές για κατανάλωση, οι κυβερνητικές προειδοποιήσεις και ο συναγερμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οδήγησαν σε πανικό και στην εξαφάνιση από τα ράφια των σουπερμάρκετ του εμφιαλωμένου νερού. Το ίδιο συνέβη και στην πόλη Φλιντ όταν βρέθηκαν αυξημένα επίπεδα μολύβδου στο πόσιμο νερό του Μίσιγκαν το 2014, όπου ο τοπικός πληθυσμός παρέμεινε διστακτικός για να ξαναρχίσει να το πίνει, ακόμη και όταν είχε κηρυχθεί ασφαλές.
H ασφάλεια των υδάτων έχει επίσης σημαντικό αντίκτυπο στις σχέσεις μεταξύ των χωρών. Οι ΗΠΑ και το Μεξικό έχουν ιστορικά ανταγωνιστεί για τα δικαιώματα νερού τόσο στον ποταμό Κολοράντο όσο και στον Ρίο Γκράντε. Η έντονη πληθυσμιακή αύξηση και στις δύο πλευρές των συνόρων τις τελευταίες δεκαετίες, σε συνδυασμό με την ξηρασία, έχει επιδεινώσει τις διμερείς εντάσεις. Το 2020, η ένταση σχετικά με την αδυναμία του Μεξικού να ανταποκριθεί στις ετήσιες υποχρεώσεις παροχής νερού στις ΗΠΑ από τον Ρίο Γκράντε, όπως ορίστηκε στη Συνθήκη του 1944 για το νερό, κορυφώθηκε όταν αγρότες στο βόρειο Μεξικό κατέλαβαν το φράγμα La Boquilla. Ενώ η κρίση επιλύθηκε τελικά, το τεταμένο ζήτημα των ροών νερού παραμένει σε εξέλιξη.
Εν τω μεταξύ, το Ιράκ κατηγορεί όλο και περισσότερο το Ιράν ότι συγκρατεί νερό από παραπόταμους που τροφοδοτούν τους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη, με το Ιράν να κατηγορεί το Ιράκ ότι δεν χρησιμοποιεί υπεύθυνα το νερό. Το Ιράκ και η Συρία έχουν επίσης αμφισβητήσει την κατασκευή φραγμάτων και συστημάτων άρδευσης από την Τουρκία που παρεμπόδισαν τις παραδοσιακές ροές των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη.
Ο Νείλος
Οι σχέσεις μεταξύ της Αιγύπτου, του Σουδάν και της Αιθιοπίας έχουν παρομοίως επιδεινωθεί από τότε που η τελευταία ξεκίνησε την κατασκευή του «μεγάλου φράγματος της αιθιοπικής αναγέννησης» το 2011. Το έργο έχει επιδεινώσει τους περιφερειακούς φόβους για την έλλειψη νερού στον ποταμό Νείλο και παρ’ όλο που μέχρι στιγμής έχει αποφευχθεί η απόλυτη σύγκρουση, έχει πυροδοτήσει την ανησυχία για τον εφοδιασμό στο Σουδάν, όπου σημειώθηκαν θανατηφόρες συγκρούσεις για την έλλειψη νερού τον περασμένο Απρίλιο.
Εξάλλου, η Κίνα έχει χαρακτηριστεί «ανοδική υπερδύναμη» επειδή πολλοί μεγάλοι ποταμοί ξεκινούν από τη χώρα. Η κατασκευή φραγμάτων και υδροηλεκτρικών σταθμών στον ποταμό Μεκόνγκ έχει προκαλέσει τριβές με το Λάος, την Ταϊλάνδη, την Καμπότζη και το Βιετνάμ, ενώ το Καζακστάν και η Κίνα έχουν συχνά διαφωνήσει για τα δικαιώματα νερού σχετικά με τον ποταμό Ιλι. Επιπλέον, υπάρχουν φόβοι ότι η Ινδία και η Κίνα, οι δύο πιο πυκνοκατοικημένες χώρες του κόσμου, θα μπορούσαν να έρθουν σε σύγκρουση για τον ποταμό Βραχμαπούτρα και τον ποταμό Ινδό. Επιπλέον, η Ινδία και το Πακιστάν έχουν τις δικές τους διαφωνίες σχετικά με τα δικαιώματα στη λεκάνη του ποταμού Ινδού που εγείρουν περιφερειακές ανησυχίες.
