«Kάναμε μία όσο το δυνατόν πιο συμπεριληπτική συζήτηση-συνέντευξη με τον Νίκο Μπελαβίλα, καθηγητή πολεοδομίας στο ΕΜΠ και διευθυντή του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος, για το Ελληνικό, γι’αυτό το κολοσσιαίο -για τα ελληνικά και όχι μόνο δεδομένα- πρότζεκτ» | Πηγή: Rosa.gr/Δημήτρης Ραπίδης
Καθυστερήσεις συμβάσεων, διαμαρτυρίες ιδιοκτητών για διαμερίσματα του πύργου, γραφεία τραπεζών 80.000 τ.μ. στον «αέρα», ανατιμήσεις των υλικών, απότομη αύξηση του κόστους δανεισμού. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα τελευταία στοιχεία που έχουν δει το φως της δημοσιότητας σχετικά με την πορεία του πρότζεκτ, με πολλά δημοσιεύματα να κάνουν λόγο για αρνητικές εξελίξεις σχετικά με τους επενδυτές, την αποχώρηση τραπεζών, την ποιότητα των κατοικιών, τη ταχύτητα των έργων και ένα γενικότερο τοπίο γεμάτο ερωτηματικά.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον των αντικρουόμενων πληροφοριών, αναζητήσαμε την γνώση και εμπειρία του Νίκου Μπελαβίλα, ο οποίος είχε την επιστημονική ευθύνη της έρευνας για το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού το 2009-2010 και ήταν μέλος της επιτροπής τεχνικής στήριξης της διαπραγμάτευσης της σύμβασης παραχώρησης το 2016. Κατά συνέπεια, αν κάποιος γνωρίζει πραγματικά τα πάντα για το Ελληνικό σε βάθος χρόνου, αυτός είναι ο Νίκος. Η συζήτηση που κάναμε μαζί του, όπως θα δείτε παρακάτω, ήταν κάτι παραπάνω από διαφωτιστική για να διαμορφώσουμε μια συνολική εικόνα σε όλα τα επίπεδα για το τι ακριβώς έχει συμβεί με το Ελληνικό από το 1995 μέχρι σήμερα.
Νίκο, είναι μεγάλη η συζήτηση για το Ελληνικό γιατί καλύπτει μία περίοδο σχεδόν 30 χρόνων. Έχουν γραφτεί πολλά και έχουν ειπωθεί ακόμη περισσότερα. Από που λες να ξεκινήσουμε;
Ίσως αξίζει τον κόπο να πιάσουμε την υπόθεση του Ελληνικού από εκεί όπου την αφήσαμε πριν χρόνια∙ από το μηδέν.
Το μακρινό 1995, ενώ δρομολογείτο η μετακίνηση του αεροδρομίου στα Σπάτα και το κλείσιμο του παλαιού Ελληνικού, άνοιξε η συζήτηση για τα τρία μητροπολιτικά πάρκα της Αθήνας· το Γουδί, το Ελληνικό και το «Αντώνης Τρίτσης» στο Ίλιον. Το τελευταίο ήταν το μόνο που, με πολλά εμπόδια, είχε ήδη ξεκινήσει να υπάρχει. Το Γουδί, με το που μπήκε στη φάση της υλοποίησης, βρέθηκε με καμιά δεκαριά φορείς -ανάμεσά τους τα υπουργεία Άμυνας, Δικαιοσύνης, Δημόσιας Τάξης, στο τέλος και η Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων, οι οποίοι με κάθε τρόπο εμπόδιζαν την ανάπτυξή του, ενώ ταυτόχρονα ζητούσαν και πετύχαιναν την οικοδόμηση νέων κτιρίων στις αδόμητες δημόσιες εκτάσεις των πρώην στρατοπέδων της «Στρατιωτικής Πόλεως Γουδί».
Το Ελληνικό ήταν αυτό που ανέβηκε ψηλότερα από όλα στη σκηνή του δημόσιου διαλόγου. Με ερωτήματα τα οποία έθετε κυρίως η πλευρά των συστημικών ΜΜΕ.
Τι ερωτήματα δηλαδή;
Η αναγκαιότητα ως αγνωστικιστικό ερώτημα: Γιατί εκεί και όχι αλλού; Λες και υπήρχε αλλού τέτοιος χώρος στο Λεκανοπέδιο. Και εκεί και αλλού, ήταν η απάντηση. Σε μία Αθήνα με μόλις 2-2,5 τ.μ. πρασίνου/κάτοικο, κάθε πράσινος χώρος είναι πολύτιμος.
Η αναγκαιότητα ως «λαϊκίστικο» ερώτημα: Γιατί στις ευνοημένες νότιες συνοικίες και όχι στις υποβαθμισμένες δυτικές; Αυτό που έπιανε τόπο, διατυπωνόταν από τους φορείς του δημόσιου λόγου, οι οποίοι ταυτόχρονα φρόντιζαν να οικοδομηθούν τα Λιπάσματα της Δραπετσώνας, να καταστραφούν μεγάλοι αδόμητοι χώροι στον Ελαιώνα. Διατυπωνόταν, δηλαδή, όχι από οικολόγους ακτιβιστές ή ριζοσπάστες επιστήμονες, αλλά από τους ίδιους οι οποίοι κερδοσκοπούσαν ή πατρονάριζαν πολιτικά τις επενδύσεις εμπορικών κέντρων και κτιρίων γραφείων οπουδήποτε στην Αθήνα.
Η αναγκαιότητα ως «περιβαλλοντικής ανησυχίας» ερώτημα: Η βιωσιμότητά του σε εκείνη την περιοχή αντί της δημιουργίας πολλών άλλων, μικρών πάρκων σε πυκνοδομημένες γειτονιές; Η περίφημη πρόταση εκφράστηκε από τον Στέφανο Μάνο και τον βετεράνο αρχιτέκτονα Αριστείδη Ρωμανό: Πουλάμε το Ελληνικό και αγοράζουμε οικοδομικά τετράγωνα «στην Κυψέλη» και αλλού, τα κατεδαφίζουμε και κάνουμε μικρά πάρκα στο εσωτερικό της πόλης. Το ανέφικτο αποδείχθηκε εκείνες τις ημέρες στο δημόσιο διάλογο. Στις πολυκατοικίες του κάθε οικοδομικού τετραγώνου της κάθε Κυψέλης, των Πατησίων, της Αλεξάνδρας ζουν χίλιοι-χίλιοι πεντακόσιοι κάτοικοι. Ποιος και με ποια διαδικασία θα τους ξεσπιτώσει αποζημιώνοντάς τους και σε πόσο καιρό.
Ήταν επιχειρήματα για να μη γίνει το πάρκο στο Ελληνικό, τα οποία ανέμιζαν πρόθυμοι δημοσιογράφοι στις τηλεοράσεις. Εκ του αποτελέσματος αποδείχθηκε ότι όλα αυτά αποτελούσαν το προοίμιο μίας συστηματικής ιδεολογικής ψευδοπεριβαλλοντικής και ψευδοφιλολαϊκής καμπάνιας για να προετοιμαστεί η κοινή γνώμη.
Πιο ειλικρινής όλων υπήρξε ο σύμβουλος του πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη, Γιάννης Σπράος, καθηγητής του UCL. Εκείνος πρότεινε ευθέως την πώληση του Ελληνικού, γιατί η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να δημιουργεί πάρκα, αλλά χρειάζεται χρήματα. Από την εποχή Σημίτη μπήκαμε στη μεγάλη περιπέτεια των Ολυμπιακών Αγώνων. Κατασπατάληση χρημάτων και δημόσιων χώρων. Επταπλάσιοι προϋπολογισμοί από τις αρχικές προβλέψεις και το Ελληνικό δέχθηκε ό,τι περίσσευε από ολυμπιακές εγκαταστάσεις, ότι δεν χωρούσε στην υπόλοιπη Αττική.
Οπότε μέχρι και τους Ολυμπιακούς Αγώνες θα λέγαμε ότι έχουμε την πρώτη φάση του πρότζεκτ Ελληνικό. Η επόμενη φάση πότε ξεκίνησε;
Η επόμενη φάση ξεκίνησε το 2007. Το Ελληνικό επί δέκα χρόνια ήταν σε αδράνεια και αίφνης, ο τότε υπουργός Δημοσίων Έργων ανακοίνωσε ότι θα κατασκευαστεί το μεγαλύτερο πάρκο της χώρας. Μία συνέντευξη Τύπου και ένα μοναδικό καταπράσινο σχέδιο. Όταν τα πράγματα ξεκαθάρισαν κάπως, φάνηκε ότι μαζί με το πάρκο -στην πρόταση εκείνη του Γιώργου Σουφλιά- προβλεπόταν η οικοδόμηση κτιρίων με το εξωφρενικό -για εκείνη την περίοδο- μέγεθος του 1 εκατ. τετραγωνικών μέτρων. Η κυβέρνηση δικαιολογήθηκε ότι το πάρκο κοστίζει πολύ και γι’ αυτό απαιτείται κάποιου τύπου «αντιπαροχή» προκειμένου να εξασφαλιστούν τα χρήματα. Είχε προηγηθεί, τον Δεκέμβριο 2003, ο διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ιδεών για τον χώρο με το πρώτο βραβείο να κερδίζει μία πρόταση ομάδας συνεργαζόμενων γραφείων από το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη.
Η εξέλιξη αυτή αναστάτωσε την αυτοδιοίκηση, τις περιβαλλοντικές ομάδες και τις κινήσεις πολιτών, όχι μόνο της περιοχής του Ελληνικού αλλά όλης της νότιας Αθήνας. Δημιουργήθηκε ένα ευρύτατο δυναμικό κίνημα πολιτών και οργανώσεων και ένα αυτοδιοικητικό μέτωπο των τριών δήμων Ελληνικού-Αργυρούπολης, Αλίμου και Γλυφάδας με επικεφαλής τον δήμαρχο Χρήστο Κορτζίδη. Οι δήμοι, κάτοικοι και κινήσεις πολιτών ξεκίνησαν έναν αγώνα που επρόκειτο να διαρκέσει περισσότερο από 10 χρόνια. Τότε, τον Ιούνιο του 2007, ο Χρήστος Κορτζίδης με μία κίνηση υψηλών συμβολισμών και με εκατοντάδες κάτοικους στο πλευρό του, ξήλωσε τα κάγκελα των νυχτερινών κέντρων απελευθερώνοντας την πρόσβαση στην ακτή, στο τμήμα μπροστά από το παλαιό αεροδρόμιο.
Οι κινητοποιήσεις για το Ελληνικό, οι συναυλίες, οι ημερίδες και οι διαδηλώσεις συνοδεύτηκαν από μαζική πολιτική και κοινωνική στήριξη. Οι πολιτικοί αρχηγοί Αλέξης Τσίπρας και Γιώργος Παπανδρέου προσήλθαν σε κάποιες από αυτές, ενώ ο Μίκης Θεοδωράκης έκανε τον Σεπτέμβριο του 2011 στο Ελληνικό μία από τις τελευταίες του δημόσιες εμφανίσεις σε συναυλία-αγώνα για το μητροπολιτικό πάρκο.
Και τότε είναι που μπαίνει ερευνητικά το Πολυτεχνείο στην όλη φάση;
Ναι, εκείνο το κρίσιμο διάστημα, οι τρεις δήμοι μαζί με την Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Αττικής προχώρησαν σε μία κίνηση ανταγωνιστική προς τις προτάσεις της κυβέρνησης Καραμανλή. Ζήτησαν από το Πολυτεχνείο να διερευνήσει την εφικτότητα δημιουργίας μητροπολιτικού πάρκου, το κόστος κατασκευής και τη βιωσιμότητά του. Αναλάβαμε την έρευνα στο Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος το 2009-2010. Η κατάληξη ήταν ενδιαφέρουσα: Η δυνατότητα ήταν δεδομένη. Το ίδιο πείραμα συντελείτο ακριβώς την ίδια περίοδο με επιτυχία στο Βερολίνο, στο πρώην αεροδρόμιο Τέμπελχοφ. Το κόστος κατασκευής ενός πάρκου στο Ελληνικό κυμαινόταν από 50 έως 100 εκ. ευρώ (επτά έως δεκαπέντε φορές χαμηλότερο από ότι είχε εμφανίσει η κυβέρνηση της ΝΔ). Αποκλείσαμε τα περιττά σπάταλα κι αντιοικολογικά έργα, όπως τις νέες μεγάλες οδικές αρτηρίες και την υπογειοποίηση της λεωφόρου Ποσειδώνος. Προτείναμε την αναβίωση των αθλητικών κτιρίων, των κτιρίων διοίκησης του πρώην αεροδρομίου και των κτιρίων της πρώην αεροπορικής βάσης των ΗΠΑ. Έτσι εξασφαλίζονταν γύρω στις 400.000 τ.μ. -κάποια από αυτά σε κτίρια μνημεία ή σε ολοκαίνουργια κτίρια των ολυμπιακών αγώνων- με οικονομικό και κοινωνικό όφελος για το μελλοντικό πάρκο.
Η έρευνα του ΕΜΠ αποκάλυψε εκτός των άλλων άλλη μία ιδιόμορφη διάσταση: Το περίπλοκο θεσμικό-ιδιοκτησιακό καθεστώς της έκτασης των 6.300 στρεμμάτων. Έχει ενδιαφέρον ότι οι δύο κυβερνήσεις Καραμανλή και Παπανδρέου άρχισαν να διαπραγματεύονται την πώληση του Ελληνικού -το οποίο ήταν ήδη κατατμημένο σε περισσότερους από τριάντα φορείς- ωσάν να ήταν ελεύθερο στο σύνολό του. Οι δύο κυβερνήσεις δεν διέθεταν ούτε ένα αξιόπιστο τοπογραφικό, ούτε κτηματολόγιο του χώρου, ούτε κανείς γνώριζε πόσα κτίρια υπάρχουν μέσα στο αεροδρόμιο. Τα πρώτα έγκυρα σχέδια και καταγραφές κτιρίων δημιουργήθηκαν στο Πολυτεχνείο.
Σε τι ενέργειες προχώρησε η κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου;
Τον Μάιο του 2010, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου μαζί με την υπουργό περιβάλλοντος Τίνα Μπιρμπίλη γκρέμισαν το εγκαταλειμμένο ακίνητο του νυχτερινού κέντρου «Φαντασία» στον Άγιο Κοσμά. Η επικοινωνιακή αυτή κίνηση-μοναδική που δεν επεκτάθηκε και στα υπόλοιπα αυθαίρετα- συνοδεύτηκε από την εξαγγελία ότι ο αρχιτέκτονας της μετα-Ολυμπιακής Βαρκελώνης, Χοσέ Ασεμπίγιο, θα αναλάμβανε δωρεάν τη μελέτη για το Ελληνικό. Ούτε δωρεάν -όπως αποδείχτηκε- ούτε μελέτη ήταν αυτό που παρουσιάστηκε -και μάλιστα στα κρυφά- ένα χρόνο αργότερα. Ένα απλοϊκό master plan και σίγουρα, ο φοιτητής του τρίτου έτους της αρχιτεκτονικής σχολής θα τα κατάφερνε καλύτερα!
Το 2011, η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου τοποθέτησε επικεφαλής του φορέα διαχείρισης της αξιοποίησης του Ελληνικού, της «Ελληνικό Α.Ε.», έναν πολύ έμπειρο πολεοδόμο του real estate, τον καθηγητή του Harvard, Σπύρο Πολλάλη. Ο Πολλάλης ήταν ο μόνος -από πλευράς κρατικής διοίκησης- ο οποίος αντιμετώπισε σοβαρά το project. Εν ολίγοις, μετά από μία τεκμηριωμένη δουλειά, αξιοποιώντας και αρκετά από τα ευρήματα της έρευνας του ΕΜΠ, πρότεινε ένα διπλό σχήμα· την επένδυση από πλευράς του Δημοσίου στη μισή έκταση. Ένα μεγάλο δημόσιο πάρκο -στο βέλτιστο χωρικό σχήμα για την μεγιστοποίηση της περιμέτρου του- και κάποιες χρήσεις -όπως πανεπιστημιακά κτίρια ή και υπουργεία- που θα ενίσχυαν τη βιωσιμότητα του χώρου και θα αύξαναν την αξία του.
Αφού γινόταν αυτό, στη συνέχεια θα μπορούσαν να πωληθούν τμήματα του χώρου με υψηλό τίμημα και ελεγχόμενες χρήσεις. Η μελέτη Πολλάλη έκρινε ότι κανέναν δεν συνέφερε να πωληθεί το Ελληνικό ως οικόπεδο -σε χαμηλή τιμή. Επιπρόσθετα, δεν υπήρχε καμία πιθανότητα ιδιωτικός φορέας να αναλάβει το τεράστιο κόστος δημιουργίας μίας μικρής πόλης. Μόνο ένας κρατικός φορέας είχε τη δυνατότητα να το πράξει, κερδίζοντας από τις πωλήσεις και αποσβένοντας την αρχική επένδυση. Τούτο επιβεβαίωνε και -κάτι που είχε προηγηθεί το 2010– η αποχώρηση του Κατάρ (καταγεγραμμένο ως το πρώτο διεθνές ενδιαφέρον για το Ελληνικό). Το Κατάρ αναχώρησε καταμεσής των διαπραγματεύσεων με την ελληνική κυβέρνηση. Το θεσμικό κουβάρι, οι μεγάλες κοινωνικές αντιδράσεις καθώς και υπονοούμενα από τους Άραβες για εκτεταμένα φαινόμενα διαφθοράς των Ελλήνων αξιωματούχων διαπραγματευτών μάλλον έπαιξαν το ρόλο τους.
Μετά ανέλαβε η κυβέρνηση Σαμαρά, η οποία τι έκανε; Ποια πολιτική ακολούθησε;
Όταν ανέλαβε η κυβέρνηση Σαμαρά, τον Φεβρουάριο του 2013, ο Σπύρος Πολλάλης -σε μία συνέντευξη του στο ραδιόφωνο του Alpha και στον δημοσιογράφο Σπύρο Χαριτάτο- δήλωνε ευθέως: «Δυστυχώς, πουλώντας το 100% των μετοχών της Ελληνικό Α.Ε., αμέσως-αμέσως, αποποιούμαστε οφέλη στο μέλλον. Διότι η Ελλάδα έχει λαμπρό μέλλον. Το ΤΑΙΠΕΔ το αποφάσισε και τα δίνει όλα. Αυτό με θίγει σαν Έλληνα πολίτη, σαν Έλληνα φορολογούμενο. Εγώ σαν τεχνοκράτης πρόεδρος της εταιρείας, εξακολουθώ να κάνω αυτό που πρέπει να κάνω. Το ΤΑΙΠΕΔ δεν παρεμβαίνει στη δουλειά μου».
Η πρόκληση του προέδρου και διευθύνοντας συμβούλου της «Ελληνικό Α.Ε.» δεν έμεινε αναπάντητη. Ο ίδιος καθαιρέθηκε λίγο αργότερα. Η κυβέρνηση είχε αποφασίσει να «σκοτώσει» το Ελληνικό. Αφού είχε φύγει από τη μέση και το Κατάρ, εμφανίστηκε για πρώτη φορά η Lamda ως διεκδικητής του χώρου -η μόνη εταιρεία που τελικά κατέθεσε δεσμευτική οικονομική προσφορά σε έναν διαγωνισμό αδικαιολόγητης διάρκειας 28 μηνών-σχεδόν δύομιση ετών. Ξένες εταιρείες, εμφανιζόμενες θριαμβευτικά από τα ΜΜΕ ως διεκδικητές αποχωρούσαν αθορύβως στη συνέχεια σε εκείνη την περίεργη διαγωνιστική διαδικασία. Στα χρόνια που ακολούθησαν, αποδείχθηκε τελικά ότι:
–Το Ελληνικό πέρασε στα ιδιωτικά χέρια με εξευτελιστικό τίμημα.
–Οι ιδιώτες επενδυτές δεν είχαν δυνατότητα να υλοποιήσουν ούτε ένα μικρό κλάσμα αυτού του φιλόδοξου έργου.
–Η Lamda, τελικά, είχε κλειδώσει τη δουλειά πριν από δέκα χρόνια.
Ενώ η χώρα βυθιζόταν στην οικονομική κρίση, η πώληση του χώρου με αντίτιμο 5 δισ. ευρώ ενσωματώθηκε στις υποχρεωτικές αποκρατικοποιήσεις του Μνημονίου. Στο ενδιάμεσο έγιναν διαγωνισμοί, ήρθαν εταιρείες, τράπεζες, διεθνείς οίκοι και έφυγαν, άλλαξαν κυβερνήσεις. Η Lamda έμεινε ως σταθερός και εντέλει μόνος επενδυτής στον αχανή χώρο του πρώην αεροδρομίου.
Η επιχείρηση Ελληνικό και η επίσημη εμπλοκή της Lamda οριστικοποιήθηκε λίγες εβδομάδες πριν από την πτώση της κυβέρνησης Σαμαρά, τον Νοέμβριο του 2014. Όμως, το όφελος για το Δημόσιο υποκοστολογήθηκε στα 900 εκ. ευρώ, δίνοντας κέρδος στον αγοραστή από την εκκίνηση πάνω από 4 δισ. ευρώ. Η συμφωνία πώλησης συντελέστηκε αγνοώντας επιδεικτικά τις δύο ανεξάρτητες εκτιμήσεις -η μία μάλιστα από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας- που επιβεβαίωναν την υψηλή αξία του ακινήτου.
Ποια ήταν θέση του ΣΥΡΙΖΑ; Πως κινήθηκε στη συνέχεια όταν ανέλαβε τη διακυβέρνηση;
Η ανώτατη ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, έχοντας συναίσθηση της ασφυξίας που επέβαλλε η Τρόικα το 2015, αποδέχθηκε τη «θυσία» του Ελληνικού προκειμένου να ισορροπήσουν οι υπόλοιπες απαιτήσεις και να μην πραγματοποιηθούν οι χιλιάδες απολύσεις, η σφαγή των συνταξιούχων, η κατάρρευση των υποδομών υγείας και εκπαίδευσης.
Ένα γεγονός που έχει ξεχαστεί, είναι οι δημοτικές εκλογές του 2014. Με μία χρυσοπληρωμένη αντι-καμπάνια με τη στήριξη των μεγάλων ΜΜΕ, οι τρεις δήμαρχοι που είχαν δώσει τον αγώνα για το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού, κυριολεκτικά εξοντώθηκαν. Στο Ελληνικό, η εκλογική μάχη δόθηκε με περιφερόμενα στελέχη της δεξιάς τα οποία συγκέντρωναν καταλόγους δήθεν υποψηφίων για πρόσληψη στη δεξαμενή των υποτιθέμενων 70.000 θέσεων εργασίας που θα δημιουργούσε το έργο. Ήταν άλλος ένας από τους απίστευτους μύθους που διέδωσαν τα πρώτα χρόνια του μνημονίου, υπουργοί της ΝΔ και εντεταλμένοι δημοσιογράφοι.
Με τη Lamda Development τι έγινε; Άλλαξε κάτι στη συμφωνία, κερδήθηκε κάτι από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προς όφελος του Δημοσίου, των κατοίκων της περιοχής;
Στους πρώτους μήνες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ο χρόνος «νέκρωσε», καθώς το μεγάλο παιχνίδι της διαπραγμάτευσης παιζόταν στις Βρυξέλλες. Μετά τη συμφωνία του χρέους και τις δεύτερες εκλογές, το Ελληνικό επανήλθε στο προσκήνιο. Τον Νοέμβριο του 2015 αναλάβαμε μαζί με τον καθηγητή Γιάννη Πολύζο και μία μικρή ομάδα τεχνοκρατών, με εντολή της κυβέρνησης, την τεχνική στήριξη της επαναδιαπραγμάτευσης της σύμβασης με τη Lamda. Σε αυτή την πολύ σκληρή διαδικασία επιχειρήθηκε να ανακτηθούν δημόσια οφέλη είτε οικονομικά, είτε σε χώρους.
Επιχειρήθηκε να καταργηθεί το καζίνο το οποίο είχε φυτευτεί στα σχέδια του χώρου από το 2013-2014, να μειωθεί η δόμηση, να μειωθεί ο αριθμός των εμπορικών πολυκαταστημάτων, να μη γίνουν οι μεγάλοι κυκλοφοριακοί άξονες και η βύθιση της Ποσειδώνος. Παράλληλα, έπεσε το βάρος στο ανοιχτό και δημόσιο πάρκο, στην ελεύθερη αδόμητη παραλία, στη διάσωση του αθλητικού κέντρου του Αγίου Κοσμά.
Η διελκυστίνδα με τους επενδυτές έφερε τα μισά κέρδη από όσα διεκδικήθηκαν. Εξασφαλίστηκε ένα δημόσιο μητροπολιτικό πάρκο και ένα σύστημα πράσινων δημόσιων χώρων, που κάλυψε σχεδόν τη μισή έκταση του πρώην αεροδρομίου, 3.000 από τα 6.300 στρέμματα. Το σχέδιο προέβλεπε δίκτυο πεζόδρομων και ποδηλατόδρομων μήκους 50 χλμ, διευθέτηση των ρεμάτων, τις υποδομές, κτίρια για ΑμεΑ και κέντρο ανακύκλωσης. Συμφωνήθηκε να μείνει αδόμητο και ανοιχτό ένα χιλιόμετρο της ακτής, στην έξοδο του πάρκου προς τη θάλασσα. Αποφασίστηκε η μεταφορά του αθλητικού κέντρου Αγίου Κοσμά, μόνο αφού κατασκευαστεί άλλο ισότιμό του στο εσωτερικό του αεροδρομίου και εντός του μητροπολιτικού πάρκου, 300 στρέμματα έκτασης ως απόθεμα-τράπεζα γης για κοινωφελείς χρήσεις μέσω ανταλλαγών με άλλες ιδιοκτησίες και εξασφάλιση πρόσθετων πράσινων χώρων στην υπόλοιπη Αθήνα και τέλος κατορθώθηκε μικρή μείωση της δόμησης της τάξης του 10%.
Η μεγαλύτερη μάλλον επιτυχία ήταν η συμφωνία για υποχρέωση της Lamda να ολοκληρώσει σχεδόν όλες τις δημόσιες υποδομές, την ανάπλαση της ακτής και το πάρκο μέσα σε μία επταετία, με το 67% να έχει παραδοθεί εντός πενταετίας. Μόνο τότε θα περνούσε το 100% των μετοχών στη Lamda και αυτό αφορούσε το 1/3 του χώρου, στα τμήματα πολεοδόμησης κατοικιών. Στο υπόλοιπο παρέμενε κύριος το Δημόσιο.
Έτσι, τον Σεπτέμβριο του 2016 κυρώθηκε από τη Βουλή η Τροποποιητική Σύμβαση με τον Ν. 4422/2016 (ΦΕΚ 181/Α/27.9.2016) για το Ελληνικό με αυτούς τους όρους.
Προχωρήσατε και σε άλλες ενέργειες στη συνέχεια στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης;
Η επόμενη διπλή μάχη για τους δασικούς θύλακες και τα αρχαία και νεότερα μνημεία κράτησε ένα χρόνο – εξελίχθηκε από τον Οκτώβριο του 2016 έως τον Οκτώβριο του 2017. Δύο θύλακες, το πευκοδάσος του Αγίου Κοσμά και το καταπράσινο άλσος του πρώην Αμερικανικού Κολλεγίου Θηλέων, προβλεπόταν από τα αρχικά σχέδια να καταστραφούν. Στον πρώτο για να κτιστούν πολυτελείς επαύλεις δίπλα στη θάλασσα και στον δεύτερο το καζίνο. Ήταν η ώρα των δασολόγων. Όσοι αντιστάθηκαν -είτε ως επιστήμονες, υπηρεσιακοί παράγοντες είτε ως κινήσεις πολιτών- δέχθηκαν επικοινωνιακές επιθέσεις, ώσπου στο τέλος εξασφαλίστηκαν οι εγκρίσεις της δασικής υπηρεσίας για την πλήρη αποψίλωση ακόμη και των ελάχιστων εκτάσεων όπου υπήρχαν συστάδες πρασίνου ηλικίας πολλών δεκαετιών. Και ακολούθησαν οι αρχαιολόγοι.
Εκεί τα πράγματα αποδείχθηκαν πολύ πιο δύσκολα για τους επενδυτές. Στη διαπραγμάτευση του 2015-2016 είχαμε καταφέρει να αποσυρθεί ένας πρωτοφανής όρος της εποχής Σαμαρά, με βάση τον οποίο αν στο Ελληνικό εντοπίζονταν αρχαιότητες θα αποζημιώνονταν οι επενδυτές! Στο Ελληνικό, είναι γνωστόν τοις πάσι ότι, υπάρχουν αρχαιότητες: ένα μυκηναϊκό ταφικό μνημείο, ένας νεολιθικός οικισμός στο ακρωτήριο του Αγίου Κοσμά της 3ης χιλιετίας, μεγάλο νεκροταφείο με 130 και αγρόκτημα της κλασικής εποχής, πιθανός οικισμός δίπλα στην πρώην αμερικανική βάση. Η αρχαιολογική υπηρεσία απαίτησε να κηρυχθούν αυτές οι περιοχές και ταυτόχρονα δρομολόγησε την προστασία νεότερων κτιρίων μνημείων, όπως ο αρχικός αεροσταθμός του ’60, το εξαιρετικό κολλέγιο θηλέων σχεδιασμένο το 1928-1930 από τον αρχιτέκτονα της Γενναδείου Βιβλιοθήκης Stewart Thompson, το αθλητικό χωριό σχεδιασμένο από τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη του Αγίου Κοσμά, τα μεσοπολεμικά υπόστεγα (hangar) αεροπλάνων της Ολυμπιακής, ο πύργος ελέγχου του αρχιτέκτονα Θουκιδίδη Βαλεντή και ο ερυθρόλευκος μεταλλικός υδατόπυργος στη λεωφόρο Βουλιαγμένης, έργο του American Corps of Engineers αμέσως μετά τον πόλεμο. Οι ισχυρές τεκμηριώσεις έγιναν από την αρχαιολογική υπηρεσία και την αρχιτεκτονική σχολή της Αθήνας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ | «Ελληνικό»: Ένα ακόμα θλιβερό σόου της κυβέρνησης
Σε μία σειρά από δραματικές συνεδριάσεις των δύο συμβουλίων -του Αρχαιολογικού και των Νεωτέρων Μνημείων- με τους επενδυτές να έχουν επιστρατεύσει ΜΜΕ, ιστοσελίδες, δημοσιογράφους, έμμισθους αρχιτέκτονες και αρχαιολόγους, η πλευρά της υπεράσπισης των μνημείων του Ελληνικού ηττήθηκε κατά κράτος. Κατά τη διάρκεια αυτής της εξέλιξης, ο ίδιος προσωπικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης ζητούσε την αποπομπή της Γενικής Γραμματέως του Υπουργείου Πολιτισμού, της αρχαιολόγου Μαρίας Βλαζάκη, με τη δικαιολογία ότι εμπόδιζε την επιτυχία του έργου. Τελικά κηρύχθηκαν δύο μικρές αρχαιολογικές ζώνες και ελάχιστα από τα νεότερα κτίρια. Το κολλέγιο, το έργο του Κ. Δοξιάδη στον Άγιο Κοσμά, οι περισσότερες αεροπορικές εγκαταστάσεις, η ίδια η μνήμη του αεροδρομίου καταδικάστηκε σε αφανισμό. Μαζί τους και τα αεροπλάνα του στόλου της Ολυμπιακής, που είχαν διασώσει οι εργαζόμενοι. Ευτυχώς, σώθηκε ο εμβληματικός ανατολικός αεροσταθμός, του Eero Saarinen. Είχε κηρυχθεί διατηρητέος αρκετά χρόνια νωρίτερα. Όταν άρχισαν οι κατεδαφίσεις πριν μερικούς μήνες και άλλες αρχαιότητες ήρθαν στο φως. Σε σημεία στα οποία οι επενδυτές πίεζαν να μην υπάρξουν κηρύξεις. Χλεύζαν τους αρχαιολόγους όταν προειδοποιούσαν πως το Ελληνικό κρύβει αρχαία.
Το τελευταίο αλλά όχι ασήμαντο στοιχείο που πρέπει να κρατηθεί από την εμπειρία της διαπραγμάτευσης 2015-2018, είναι ο ρόλος του ΤΑΙΠΕΔ. Ήταν μία «πέμπτη φάλαγγα» εντός της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ με χυδαία φανατισμένα στελέχη -ταγμένα εξ αρχής στην πλευρά των επενδυτών με την πλήρη στήριξη της Τρόικας. Συνέβη πολλές φορές να καταλήγουμε σε αποτελέσματα με τους εκπροσώπους των επενδυτών και αυτά να τινάζονται στον αέρα, όταν τα έγγραφα έφταναν στο ΤΑΙΠΕΔ. Ή σημειώσεις συμφωνιών οι οποίες άλλαζαν από τους ίδιους εις βάρος του Δημοσίου, όταν έφευγαν από το τραπέζι της διαπραγμάτευσης.
Τον Μάρτιο του 2018 εγκρίθηκε το τελικό σχέδιο το οποίο περιέλαβε όσα είχαν κλείσει. Ήδη ο Άδωνις Γεωργιάδης εν αναμονή της νίκης της ΝΔ δήλωνε ότι οι μπουλντόζες είναι έτοιμες και ο Κυριάκος Μητσοτάκης τον Ιούνιο του 2019 υποσχόταν να ξεμπλοκάρει το Ελληνικό σε 15 ημέρες.
Εκλογές 2019, νίκη ΝΔ και κυβέρνηση Μητσοτάκη. Το Ελληνικό πάντα στο επίκεντρο. Τι έχουμε από το 2019 μέχρι σήμερα;
Η κυβέρνηση Τσίπρα έφυγε και ήρθε η νέα κυβέρνηση Μητσοτάκη. Δεν πέρασε μήνας και οι εμφανιζόμενοι ως εταίροι της Lamda, η κινεζική και αραβική εταιρεία Fosun Group και Eagle Hills, αποχώρησαν. Η κυβέρνηση δρομολόγησε αμέσως αντί για το πάρκο και τις υποδομές, το καζίνο. Και εκεί συνέβησαν τα ίδια. Εμφανίστηκαν μεγάλοι διεθνείς παίκτες, η Mohegan και η Hard Rock. H πρώτη αποχώρησε μέσα σε δύο χρόνια με καταγγελίες για πρωτοφανείς διαδικασίες στον διαγωνισμό. Η δεύτερη μπαινοβγαίνει, έχοντας βάλει τη δική μας ΤΕΡΝΑ στο παιχνίδι, γνωστή για τις πολιτικές φιλίες της με τη κυβέρνηση Μητσοτάκη. Όπως εύστοχα δηλώθηκε αμέσως μετά την πολιτική αλλαγή του 2019 και την αποχώρηση Αράβων και Κινέζων: «Το Ελληνικό είναι μόνο ελληνικό». Ότι ξεκίνησε πριν δέκα χρόνια, η δέσμευση του ακινήτου για λογαριασμό μίας ελληνικής εταιρείας προφανώς δεν μπορούσε να γίνει με «απευθείας ανάθεση». Τελικά, μέσα από ένα απίστευτο γαϊτανάκι με διαγωνισμούς με περισσότερους από εννέα ενδιαφερόμενους οι οποίοι χάνονταν στην πορεία, με εμφανίσεις εικονικών ή πραγματικών επενδυτών, σχημάτων για τα οποία κανείς δεν γνωρίζει αν υπήρξαν στ’ αλήθεια ή μόνο στα δελτία ειδήσεων, μεσαζόντων και καταρρεουσών συμφωνιών, στο Ελληνικό εδραιώθηκε μόνο η Lamda, όπως είχε συμφωνηθεί από την κυβέρνηση Σαμαρά. Αναμένεται να φανεί, αν θα συνεχίζει να παίζει ρόλο η ΤΕΡΝΑ ή αν θα ακολουθήσει και αυτή τον δρόμο των δύο επίσης καθαρόαιμων ελληνικών τραπεζών -της Eurobank και της Πειραιώς- οι οποίες πήραν και αυτές τον δρόμο της εξόδου με δικαιολογία την κρίση στην Ουκρανία.
Ένα τελευταίο στοιχείο αξίζει να γραφτεί. Παρά τη συμφωνία του 2016, το 2021 η κυβέρνηση Μητσοτάκη πέρασε το 100% των μετοχών στη Lamda, χωρίς η τελευταία να έχει χτίσει ένα μέτρο από όσα είχαν συμφωνηθεί.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ | Άδωνις: Δεν υπάρχει ούτε ένα τετραγωνικό πρακτικά απούλητο στο Ελληνικό
Την επόμενη χρονιά, τον Αύγουστο του 2022, ψηφίστηκαν οι νέες αντικειμενικές αξίες του Ελληνικού. Οι προς πολεοδόμηση εκτάσεις των 3.000 στρεμμάτων φαίνονται να έχουν αξία 15 δις, ενώ η εταιρεία τις αγόρασε με εικονικά 900 εκ. ευρώ, δίνοντας 600 και αυτά με εγγυητικές τραπεζών. Αμέσως μετά άρχισαν να πωλούνται κατοικίες από τα σχέδια. Οι επενδυτές δηλαδή δεν είχαν κεφάλαια για να χτίσουν, αλλά ξεκίνησαν τις προπωλήσεις για να αποκτήσουν κεφάλαια και η συνέχεια είναι γνωστή από τους συνοικιακούς εργολάβους της αντιπαροχής. Αν αλλάξουν οι τιμές, ο εργολάβος «βαράει κανόνι» και οι άτυχοι αγοραστές ψάχνουν να βρουν τα χρήματα τους.
Για να ειπωθεί λίγο πιο λαϊκά, αγόρασαν το Ελληνικό με αέρα και άρχισαν να πωλούν αέρα. Όμως, ενώ τα πραγματικά υλικά δεν υπάρχουν -ούτε κτίρια, ούτε ουρανοξύστες, ούτε πάρκα- τα υπερκέρδη τα οποία αντλήθηκαν από την άνοδο των μετοχών με όλη αυτή τη δεκαετή επικοινωνιακή εκστρατεία, αξίζει να αναζητηθούν.
Και τι κάνουμε τώρα;
Τι κάνουμε τώρα; Ότι κάνει οποιοσδήποτε ιδιοκτήτης όταν κάνει μία συμφωνία με έναν εργολάβο ή κάποιον με τον οποίον διαπραγματεύεται και συμφωνεί μία ανταλλαγή ακινήτου. Όταν αυτός δεν τηρεί ούτε έναν όρο, ούτε μία προθεσμία ενώ κερδίζει πουλώντας αέρα τον καθίζεις στο τραπέζι και τον επαναφέρεις στα συμφωνημένα ή τον πετάς έξω. Και επειδή πλέον αυτός έχει αποδειχθεί και απολύτως αφερέγγυος αλλά και ακραίος κερδοσκόπος επιβάλλεις όρους και ρήτρες πολύ πιο σκληρούς.
Με λίγα λόγια, η υπόθεση του Ελληνικού πρέπει για λόγους δημοσίου συμφέροντος να επανεξεταστεί από μηδενική βάση-τι κέρδισε και τι έχασε, συνεχίζοντας να χάνει το ελληνικό Δημόσιο. Με βάση αυτή την αξιολόγηση να επανεξεταστεί το ενδιαφέρον, η φερεγγυότητα και η θέση των επενδυτών στο έργο.
Πηγή: rosa.gr
