«Ψηφιακές Τεχνολογίες: Πεδίο αμοιβαίας επωφελούς συνεργασίας μεταξύ χωρών και λαών ή μέσο εκμετάλλευσης, χειραγώγησης, “ψυχρού πολέμου” και αντιπαράθεσης;» του Γιάννη Τόλιου, διδάκτορα Οικονομικών και συντονιστή του «Μαρξιστικού Χώρου, Μελέτης και Έρευνας» (ΜΑΧΩΜΕ). Το παρακάτω κείμενο αποτελεί βασικά σημεία της εισήγησής του, στο 5ο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο, με θέμα: «Για την Παγκόσμια Ισορροπία – For the World Balance». Διεξήχθη στην Αβάνα, από 24-28 Ιανουαρίου 2023, στο «Palacio de Convenciones de la Habana, Cuba».
Στην πορεία της ανθρώπινης ιστορίας, οι «τεχνολογικές επαναστάσεις» έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των «παραγωγικών δυνάμεων» (εργατικής δύναμης και μέσων παραγωγής) και επηρέασαν έντονα τις αλλαγές στις «οικονομικές σχέσεις» και την κίνηση των κοινωνιών προς νέες μορφές κοινωνικοοικονομικής οργάνωσης. Στην εποχή του καπιταλισμού, οι λεγόμενες «τεχνολογικές επαναστάσεις», έχουν συμβάλλει αποφασιστικά σε τεράστια αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας και του κοινωνικού πλούτου, αλλά ταυτόχρονα συνοδεύτηκαν από αυξανόμενη ανισότητα στην κατανομή του εισοδήματος, κυρίως υπέρ των κυρίαρχων οικονομικών και πολιτικών ελίτ, αναφέρει στην Εισαγωγή του.
Αναφορικά με τις προτάσεις του, για να κινηθούμε προς ένα ελπιδοφόρο «εναλλακτικό μέλλον», όπως αναφέρει, το «όχημα» είναι ο αγώνας για ένα «μεταβατικό πρόγραμμα» που θα προωθεί ριζικές κοινωνικές αλλαγές, αξιοποιώντας τα πλεονεκτήματα της «ψηφιοποίησης» προς όφελος της κοινωνίας και έχοντας όραμα την οικολογική-σοσιαλιστική και κομμουνιστική προοπτική. Στο πλαίσιο του μεταβατικού προγράμματος, για κίνηση των κοινωνιών προς το «ιστορικά αναγκαίο μέλλον» όπως έλεγε ο Μαρξ, είναι απαραίτητα ορισμένα βασικά μέτρα που σχετίζονται με τις ψηφιακές τεχνολογίες. Τέτοια αναγκαία μέτρα, ρεαλιστικά και άμεσα εφαρμόσιμα θεωρούμε ότι είναι:
Η μείωση του χρόνου εργασίας σε 6 ώρες ημερησίως και 30 ώρες συνολικά την εβδομάδα, χωρίς μείωση μισθών, για αύξηση της απασχόλησης και μείωση της ανεργίας, με ταυτόχρονη ενίσχυση της παραγωγικότητας και της αγοραστικής δύναμης των μισθών. Θέσπιση μέτρων για τη διασφάλιση των θεμελιωδών εργασιακών και συνδικαλιστικών δικαιωμάτων στις ψηφιακές πλατφόρμες (συλλογικές συμβάσεις εργασίας για όλους τους εργαζόμενους, προστασία της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία, κ.λπ.). Αυστηροί έλεγχοι της «δεσπόζουσας θέσης» των μεγάλων ψηφιακών εταιρειών και δημοκρατική ρύθμιση της αγοράς, με την καταπολέμηση των «μονοπωλιακών πρακτικών», καθώς πέρασμα στο δημόσιο έλεγχο μεγάλων επιχειρήσεων που προσφέρουν δημόσια αγαθά.
Φορολόγηση κερδών των πολυεθνικών εταιρειών ψηφιακής τεχνολογίας στη χώρα προέλευσης, με βάση αναπτυξιακά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια. Απαγόρευση πρακτικών παρακολούθησης των εργαζόμενων από τους εργοδότες και προστασία των προσωπικών δεδομένων των πολιτών από την συνεχή παρακολούθηση και οικονομική εκμετάλλευση δεδομένων, καθώς και από τις πρακτικές πολιτικής χειραγώγησης και κατασκόπευσης των πολιτών. Κατάργηση των δεσμεύσεων της συμφωνίας TRIPS στο πλαίσιο του ΠΟΕ, σχετικά με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για βασικά φάρμακα και εμβόλια (COVID-19 κ.λπ.).
Αξιοποίηση ψηφιακών τεχνολογιών στο πεδίο των διεθνών σχέσεων με βάση τις αρχές: Ισότιμη και αμοιβαία επωφελής συνεργασία μεταξύ των χωρών, αμοιβαία ασφάλεια και ειρηνική επίλυση διαφορών, κατάργηση των οικονομικών κυρώσεων, σύναψη συμφωνίας για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και την κυβερνοκατασκοπεία, απαγόρευση της χρήσης πολεμικών ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη, ευεργετική χρήση του Διαδικτύου με ρυθμίσεις στο πλαίσιο του ΟΗΕ, συνολική μείωση των στρατιωτικών δαπανών κ.ά.
Πώς όμως θα σηκωθεί ο «κοιμισμένος γίγαντας» ή ο «νεκροθάφτης του συστήματος»; Προφανώς υπάρχει ανάγκη χάραξης μιας σύγχρονης στρατηγικής και τακτικής για το εργατικό και λαϊκό κίνημα. Παραφράζοντας τον Μαρξ, θα λέγαμε ότι: «Οι μελλοντικές επαναστάσεις δεν μπορούν να αντλήσουν την ποίησή τους από το παρελθόν, αλλά από το μέλλον».! Το προφανές ερώτημα που τίθεται είναι: πώς η «Ψηφιακή Εποχή» θα αντιστοιχιστεί σε αυτό που ορίζουμε φιλοσοφικά ως «Ιστορικά Αναγκαίο». Οι κοινωνικές δυνάμεις που έχουν ζωτικό συμφέρον, δηλαδή οι δυνάμεις της μισθωτής εργασίας και τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα, αποτελούν αντικειμενικά την «κινητήρια δύναμη» ώθησης των κοινωνιών στην αναζήτηση μιας βιώσιμης πορείας προς ένα ελπιδοφόρο μέλλον. Η ανάπτυξη ενός ενωτικού κινήματος για την αποτροπή των αρνητικών επιπτώσεων των ψηφιακών τεχνολογιών, μαζί με την ενίσχυση της διεθνούς αλληλεγγύης, μπορεί να παίξει αποφασιστικό ρόλο σε αυτήν την προοπτική.