Πριν λίγες μέρες βρεθήκαμε στο Μικρό και Μεγάλο Πάπιγκο στα Ζαγοροχώρια σε μια απίστευτου κάλλους περιοχή εντός του Εθνικού Δρυμού Βίκου-Αώου, με θέα τους πύργους του Παπίγκου και την Αστράκα. Ήταν η πρώτη φορά που επισκεπτόμουν την περιοχή, περνώντας από την γέφυρα της Αρίστης, βλέποντας τον ποταμό Βοϊδομάτη από κοντά και μια από τις κορωνίδες των προστατευόμενων περιοχών της χώρας. Η πρώτη μου αντίδραση ήταν μια αίσθηση δέους και μια μεγάλη έκπληξη για την ομορφιά που κρύβεται σε αυτά τα μέρη.
Από τη Σταυρούλα Πουλημένη
για το Alterthess
Έφυγα με ένα αίσθημα βαθιάς λύπης για την προσπάθεια σταδιακής αλλοίωσης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, η οποία συνοδεύεται από την απόλυτη αδιαφορία των δημόσιων υπηρεσιών και δυστυχώς την ανοχή κάποιων επαγγελματιών που ζουν εκεί και βιοπορίζονται από τον τουρισμό. Η υπόθεση του Παπίγκου δεν είναι η μόνη στη χώρα αλλά είναι εμβληματική για το πώς «ολόκληρο το σύμπαν συνωμοτεί» όταν ένας εφοπλιστής θέλει να χτίσει σε περιοχή όπου απαγορεύεται η δόμηση για να έχει αυτός την καλύτερη θέα.
Αφορμή της επίσκεψης αποτέλεσε ένα ανοικτό κάλεσμα για συζήτηση την 1η του Σεπτέμβρη από την περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ» στο Μεγάλο Πάπιγκο, που αφορούσε την δόμηση κτιρίων κατοικίας εκτός του παραδοσιακού οικισμού και εντός της Ζώνης Ια-Πυρήνα Βίκου του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. Στη συζήτηση που έγινε θα επανέλθουμε αλλά πρώτα ας αναφέρουμε λίγα για το ιστορικό της υπόθεσης.
Δόμηση στον πυρήνα του Εθνικού Πάρκου
Όπως αναφέραμε στην αρχή, ένας εφοπλιστής, ο Αντώνης Λαιμός, αποφάσισε πριν δύο περίπου χρόνια να χτίσει το σπίτι του (δύο διώροφες κατοικίες) στο Μεγάλο Πάπιγκο επειδή το αγάπησε. Αυτό δεν θα συνιστούσε πρόβλημα αν η απόφαση του αυτή δεν αφορούσε ένα σημείο εκτός του παραδοσιακού οικισμού και εντός του πυρήνα του Εθνικού Πάρκου (το πάρκο είναι χωρισμένο σε ζώνες και το σημείο αφορά έναν από τους τρεις πυρήνες, δηλαδή τις πιο αυστηρά προστατευόμενες περιοχές όπου η δόμηση απαγορεύεται με βάση το ΦΕΚ της KYA-23069-2005 του πάρκου). Ο οικισμός αυτός, που έχει χαρακτηριστεί όπως και άλλοι οικισμοί ως παραδοσιακός, οριοθετήθηκε με βάση το ΦΕΚ του τότε Νομάρχη το 1990, εφάπτεται με το Πυρήνα του Εθνικού Πάρκου (Τμήμα Βίκος), είναι ενταγμένος όπως όλη η περιοχή στο Δίκτυο Natura 2000 και αποτελεί περιφερειακή ζώνη του Εθνικού Δρυμού με Προεδρικό Διάταγμα. Ταυτόχρονα το Ζαγόρι είναι υποψήφιo για να ενταχθεί στην Unesco ως «πολιτιστικό τοπίο παγκόσμιας κληρονομιάς». Όλα αυτά δεν ήταν αρκετά σημαντικά για να εμποδίσουν τη δόμηση η οποία συνεχίζεται απρόσκοπτα και τα δύο διώροφα σπίτια σε λίγο καιρό θα είναι έτοιμα προς κατοίκηση! Το πώς έγινε όμως εφικτό να εκδοθούν οι άδειες δόμησης γίνεται κατανοητό μέσα από μια σειρά κάθε άλλο παρά συμπτωματικών γεγονότων, κυρίως όμως εξαιτίας της αδράνειας ή καλύτερα της διευκόλυνσης εκ μέρους των αρμόδιων αρχών.
«Συμπτωματικό» αίτημα διεύρυνσης των ορίων του παραδοσιακού οικισμού
Η απάντηση της Περιφέρειας στην επιστολή διαμαρτυρίας της ΕΛΛΕΤ ήταν ότι οι εργασίες γίνονται για την ασφάλεια των πολιτών ενώ δεν δίστασε να χαρακτηρίσει τους ανθρώπους που εκπροσωπούν την οργάνωση στην περιοχή συκοφάντες και καιροσκόπους.
Στο μεταξύ ο ιδιώτης πραγματοποιούσε εκβραχισμούς και εκτεταμένες εκχωματώσεις, θέμα που έφτασε στη Βουλή αρχικά από τον βουλευτή του ΜεΡΑ25 Κρίτωνα Αρσένη. Ο βουλευτής τόνιζε τον Δεκέμβρη του 2021 ότι οι αγροί που περιφράχτηκαν «είναι τοποθετημένοι με σαφήνεια εκτός της κυρωμένης με ΦΕΚ οριοθέτησης του οικισμού και, σύμφωνα με πληροφορίες μας, η αδειοδότηση αυτή έχει προκαλέσει ήδη διεργασίες αγοραπωλησιών και σε γειτονικούς της αδειοδοτημένης έκτασης αγρούς, καθώς η περιοχή αυτή διαθέτει εξαιρετικό προσανατολισμό και ανεμπόδιστη θέα προς τα φυσικά μνημεία της Χαράδρας του Βίκου και των γεωλογικών σχηματισμών της Τύμφης». Ο ίδιος πρόσθετε ότι τέτοιες ενέργειες θίγουν την ακεραιότητα του οικισμού υπονομεύοντας την υποψηφιότητα του Ζαγορίου στον κατάλογο πολιτιστικών τοπίων της UNESCO. Σχολιάζοντας την απάντηση μάλιστα του υφυπουργού Περιβάλλοντος Ν. Ταγαρά στην ερώτησή του, που τα βρήκε όλα νόμιμα, σημείωνε πως «καμία υπηρεσία δεν διενήργησε αυτοψία, η οποία, αν γινόταν, θα αποκάλυπτε με πολύ μεγάλη ευκολία τη δόμηση εκτός του σταθερού νοτίου ορίου του οικισμού. Ο έλεγχος περιορίστηκε στην αποδοχή της μελέτης καθορισμού του ορίου από τον ιδιώτη μελετητή μηχανικό, ο οποίος με τη σειρά του επικαλέστηκε την ταύτιση με την ανάρτηση των (αυθαίρετων) ψηφιοποιημένων ορίων από το Δήμο».
Σχεδόν όλοι οι αρμόδιοι τα βρίσκουν όλα νόμιμα…
Εξηγήσεις για τον αυθαίρετο επανακαθορισμό των ορίων ζήτησαν τον Φεβρουάριο του 2022 με ερώτηση που κατέθεσαν και οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Μερόπη Τζούφη, Όλγα Γεροβασίλη, Μάριος Κάτσης και Κώστας Μπάρκας, δηλώνοντας πως «η οριοθέτηση του οικισμού του Μ. Πάπιγκου έγινε το 1990 με απόφαση του Νομάρχη Ιωαννίνων». «Έκτοτε, δεν έχει γίνει καμία τροποποίηση με απόφαση αρμόδιας αρχής. Ωστόσο, ο Δήμος Ζαγορίου χάραξε νέο όριο κατά τη διαδικασία σύνταξης των δασικών χαρτών και ενημέρωσης του Κτηματολογίου» σημείωσαν, αναφέροντας πως η συγκεκριμένη απόφαση δεν έχει ελεγχθεί ως προς τη νομιμότητά της και πως «τυχόν παραλείψεις και λάθη ενδέχεται να οδηγήσουν στην άρση της προστασίας που παρέχει η KYA-23069 στο Πάρκο Βόρειας Πίνδου». Υπενθυμίζεται πως η συγκεκριμένη ΚΥΑ καθορίζει τις ζώνες προστασίας, χρήσεων, όρων και περιορισμών δόμησης.
Στο μεταξύ οι αρμόδιες αρχές (Δασαρχείο Κόνιτσας, Δήμος Ιωαννιτών, Περιφέρεια Ηπείρου) αδρανούσαν επί μήνες επιδεικτικά, σύμφωνα με καταγγελία των περιβαλλοντικών οργανώσεων. Μάλιστα, σε σχετικό αίτημα της «Καλλιστώ» να ελεγχθεί η νομιμότητα της διοικητικής πράξης της υπηρεσίας του Δήμου Ιωαννιτών να εκδώσει τις άδειες δόμησης, η απάντηση ήταν ότι όλα είναι νόμιμα.
Μόνη εξαίρεση η Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Β. Πίνδου του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) που, μετά από αίτηση της Περιβαλλοντικής Οργάνωσης «Καλλιστώ» στις 20 Απριλίου του 2022, αναγνώρισε τα όρια του οικισμού έτσι όπως ορίζονται στο ΦΕΚ του 1990. Έτσι, διαπίστωσε την παράνομη χρήση του δήθεν «δρόμου», καλώντας τις αρμόδιες υπηρεσίες να προβούν στις νόμιμες ενέργειες.
Όλοι οι «δρόμοι» οδηγούν στο εργοτάξιο
Μετά από μήνες παράνομης χρήσης του «δρόμου» με εκατοντάδες διελεύσεις βαρέων οχημάτων και συνέχισης της δόμησης παρενέβησαν οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Ηπείρου, η Εισαγγελία Πρωτοδικών και τελικά η αστυνομία η οποία προχώρησε σε ελέγχους της χρήσης του δρόμου για λίγες μέρες. Στη συνέχεια αποχώρησε διακριτικά. Όπως μάλιστα αναφέρουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις στην τελευταία ανακοίνωσή τους τον περασμένο Ιούνιο, ο εργολάβος άνοιξε παράνομα και άλλο δρόμο για να συνεχίσει ανενόχλητος τις οικοδομικές εργασίες του. Μάλιστα στο σημείο της δόμησης έχουν γίνει εκτεταμένοι εκβραχισμοί κάτι που όπως έχει καταγγελθεί καταστρέφει το παγετωνικό υπόβαθρο της περιοχής, τον ιδιαίτερο δηλαδή γεωλογικό χαρακτήρα του τόπου. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις έχουν ήδη προσφύγει από την άνοιξη στο ΣτΕ με αίτηση ακύρωσης των αδειών που εκδόθηκαν και έχουν ως αποτέλεσμα την παράνομη, όπως καταγγέλλουν, δόμηση ενώ τα ασφαλιστικά μέτρα της αίτησης πρόκειται να εκδικαστούν στις 2 Νοεμβρίου. Επιπλέον, η «Καλλιστώ», με νέα αναφορά προς τους εισαγγελείς Εφετών και Πρωτοδικών Ιωαννίνων στις 11 Αυγούστου, ζητάει την κατεπείγουσα παρέμβασή τους για άμεση παύση των εργασιών, καθώς «εμφανίζεται πλέον να παγιώνεται το θλιβερό καθεστώς ανομίας».
Την άποψη αυτή επιχείρησαν να αντικρούσουν τόσο οι επαγγελματίες της περιοχής που ήρθαν στη συζήτηση όσο και οι εκπρόσωποι του ιδιώτη. Ακούστηκαν διάφορα επιχειρήματα όπως: «Υπάρχουν και άλλα τέτοια οικόπεδα που έχουν δοθεί άδειες εκτός οικισμού γιατί ασχολείστε με τον Λαιμό;», «Οι δημόσιες υπηρεσίες δεν μπορεί να παρανομούν», «Εμείς θα κρίνουμε τις πράξεις των υπηρεσιών;», «Θα κάνουμε ανάλυση του οικισμού εδώ τώρα;». Υπήρξαν και αντίστροφα επιχειρήματα από τους ίδιους που κατέκριναν την ελάχιστη παρέμβαση κάποιων δημοσίων υπηρεσιών καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα: «μην ασχολείστε με το θέμα, δυσφημείτε το χωριό μας». Αποκορύφωμα του λόγου υπεράσπισης μιας ανάπτυξης δίχως όρια και συνεπώς υπέρ του εφοπλιστή ήταν γενικεύσεις ότι η προστασία του Εθνικού Πάρκου είναι υπερβολική και πηγαίνει κόντρα στην επαγγελματική ανάπτυξη του τόπου μέχρι και φράσεις όπως «μακάρι να γινόταν και ελικοδρόμιο για τους πελάτες που μπορούν να έρθουν μόνο με ελικόπτερο»!
«Περιμένουμε την απόφαση του ΣτΕ καθώς η εξέλιξη αυτή της δόμησης εκτός οικισμού μπορεί να αποτελεί προπομπό και άλλων παραβιάσεων στον ευρύτερο πυρήνα του πάρκου» δήλωσε από την πλευρά της η βουλεύτρια του ΣΥΡΙΖΑ –ΠΣ Μερόπη Τζούφη, αναφέροντας πως υπάρχει μια αύξηση της ανθρωπογενούς παρέμβασης και επιβάρυνσης των παραδοσιακών οικισμών. Υπενθύμισε ότι έχουν καθυστερήσει με κυβερνητική ευθύνη τα Προεδρικά Διατάγματα που θα καθορίσουν τις χρήσεις. Αυτά θα έπρεπε να διαμορφωθούν μέσα από κοινωνική διαβούλευση και φυσικά με την τοποθέτηση των φορέων και την κατάθεση επικαιροποιημένων Περιβαλλοντικών Μελετών, δεδομένου ότι ο τουρισμός στην περιοχή έχει αυξηθεί και θα πρέπει να μην επιβαρυνθεί το περιβάλλον.
