Η έξυπνη εργασία» (“smart-working”) φαίνεται να είναι ένα θέμα που εξαφανίζεται σιγά σιγά από τη δημόσια συζήτηση, απορροφημένο από την ελπίδα για μια νέα κανονικότητα που βρίσκεται και πάλι στο προσκήνιο της κοινής γνώμης και η οποία προς το παρόν έχει ελάχιστα στοιχεία καινοτομίας.
Παράλληλα όμως, οι μελέτες και οι έρευνες σχετικά με αυτό το εργαλείο αυξάνονται, προσφέροντας πλούσια τροφή για σκέψη, η οποία θα πρέπει να εξεταστεί ιδιαίτερα μετά την παρέλευση της κατάστασης έκτατκτης ανάγκης. Μια πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ επιδιώκει να αναλύσει τις επιπτώσεις της εξ αποστάσεως εργασίας στην εργασιακή μετάβαση, τόσο μεταξύ εργασίας και ανεργίας, όσο και μεταξύ σπουδών και εργασίας. Τα αποτελέσματα είναι ενδιαφέροντα από πολλές απόψεις.
Εάν κάποιος εξετάσει τις μεταβάσεις μεταξύ των θέσεων εργασίας (ένα καυτό θέμα που μπορεί να συνδεθεί με τη συζήτηση για την αύξηση των παραιτήσεων), προκύπτει ότι υπάρχει θετική σχέση μεταξύ της δυνατότητας εξ αποστάσεως εργασίας και της αλλαγής θέσης εργασίας, ειδικά εντός του ίδιου τομέα.
Πρόκειται επομένως για ένα αξιοσημείωτο στοιχείο από την πλευρά των εργαζομένων, καθώς και κίνητρο για γεωγραφική κινητικότητα και στοιχείο ανταλλαγής εκ μέρους των επιχειρήσεων.
Ταυτόχρονα, θετική συσχέτιση προκύπτει και κατά τη μετάβαση από την ανεργία στην εργασία, καθώς και από τη αδράνεια στην οικιακή εργασία.
Μέχρι στιγμής, μπορεί να διαπιστωθεί μια γενικά θετική δυναμική με την εξ αποστάσεως εργασία να αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την αύξηση των επιπέδων δυναμισμού στην αγορά εργασίας. Αλλά αν εξετάσουμε πώς αυτή η δυναμική διαφέρει ανάλογα με την κοινωνικοοικονομική θέση των ατόμων, αναδεικνύονται ορισμένα προβλήματα.
Στην πραγματικότητα, οι συσχετισμοί μεταξύ της εξ αποστάσεως εργασίας και της κινητικότητας στην αγορά εργασίας είναι αξιόλογοι μόνο για τους εργαζόμενους με μεσαίες-υψηλές δεξιότητες, ενώ είναι ανύπαρκτοι για τους εργαζόμενους με χαμηλές δεξιότητες. Η ίδια δυναμική εντοπίζεται στη μετάβαση μεταξύ ανεργίας και απασχόλησης.
Όπως ήδη προέκυψε, επομένως, κατά τη διάρκεια της πιο περίπλοκης περιόδου της πανδημίας, η εξ αποστάσεως εργασία δημιουργεί μια έντονη πόλωση μεταξύ των εργαζομένων, η οποία περιστρέφεται ιδίως γύρω από τις δεξιότητες που κατέχουν και, συνεπώς, γύρω από το είδος της εργασίας που εκτελούν.
Και εδώ βρίσκουμε ένα γενικότερο θέμα που σχετίζεται με τις μεταβάσεις στην εργασία, τις οποίες η εξ’ αποστάσεως εργασία απλώς επιβεβαιώνει και επιδεινώνει: η δυνατότητα μετάβασης συνδέεται στενά με την κοινωνικοοικονομική κατάσταση των εργαζόμενων. Και στην περίπτωση της τηλεργασίας, χωρίς τις απαραίτητες τεχνικές δεξιότητες και τον τεχνολογικό εξοπλισμό, οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να επωφεληθούν από τις θετικές δυνατότητες της εξ αποστάσεως εργασίας, η οποία θα μπορούσε να τους επιτρέπει να κάνουν μεταβάσεις στην εργασία τους που θα μπορούσαν να αυξήσουν το μισθό τους ή τουλάχιστον να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής τους, ιδίως όσον αφορά τις ανάγκες συμφιλίωσης ιδιωτικής και επαγγελματικής ζωής.
Το ζήτημα αυτό τίθεται κυρίως για τους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας, και σπανιότερα για τους νέους, οι οποίοι κατά κανόνα διαθέτουν τις απαιτούμενες δεξιότητες.
Στο παρασκήνιο υπάρχει το κρίσιμο ζήτημα του τρόπου ενεργοποίησης και ενθάρρυνσης των μεταβάσεων εργασίας που μπορούν να συμβάλουν στην καλύτερη κατανομή του εργατικού δυναμικού και κατ’ επέκταση τη βελτίωση αφενός των συνθηκών διαβίωσης των εργαζομένων και, αφετέρου, των επιπέδων αποτελεσματικότητας των επιχειρήσεων, οι οποίες πλήττονται από το γεγονός ότι δεν διαθέτουν τις απαραίτητες δεξιότητες.
Πρόκειται για ένα θέμα ιδιαίτερα επείγον στην Ιταλία, μια χώρα που κατατάσσεται τελευταία στην κατάταξη των μεταβάσεων, με ποσοστά που υπερβαίνουν το ήμισυ των αντίστοιχων ποσοστών στις χώρες της βόρειας Ευρώπης και είναι αρκετές μονάδες κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ.
Η ψηφιοποίηση των διαδικασιών παραγωγής, συμπεριλαμβανομένης της εξ αποστάσεως εργασίας, μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της κατάστασης αυτής, αλλά κινδυνεύει να δημιουργήσει ακόμη μεγαλύτερη πόλωση επιδεινώνοντας τις συνθήκες για τους λιγότερο καταρτισμένους, μειώνοντας ακόμη περισσότερο τις ευκαιρίες τους.
Η ίδια η δυναμική των παραιτήσεων, η οποία συζητείται πολύ, τείνει να καταστεί πλεονέκτημα για εκείνους που μπορούν να την αντέξουν οικονομικά.
Συνεπώς, πρέπει να επιδιωχθεί επειγόντως να καταστεί αποτελεσματικό και λειτουργικό ένα πραγματικό δικαίωμα στην κατάρτιση για όλους τους εργαζομένους, ως προοίμιο ενός δικαιώματος στη μετάβαση, το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω κατάλληλων δεξιοτήτων (ψηφιακών αλλά όχι μόνο) καθώς και γνώσεων για την υποστήριξή τους στην αγορά εργασίας. Τόσο οι επιχειρήσεις, όσο και οι εργαζόμενοι έχουν να επωφεληθούν από μια τέτοια μείωση των ανισοτήτων.
Από τον Francesco Seghezzi, πρόεδρο του Ιδρύματος ADAPT ( Σχολή κατάρτισης για τη μετάβαση στις εργασιακές σχέσεις) | Πηγή: bollettinoadapt.it | Μετάφραση: Δικηγόρος Εργατολόγος
