Ένα ισχυρό κύμα αντίδρασης απέναντι στα κυβερνητικά σχέδια ιδιωτικοποίησης μέρους της ΕΥΔΑΠ εξαπλώνεται τις τελευταίες 10 μέρες καθώς πάνω από 64.000 πολίτες έχουν υπογράψει σχετικό ψήφισμα στη διαδικτυακή καμπάνια «Σώστε το νερό από την ιδιωτικοποίηση».
Από «ΕφΣυν» και τον Κώστα Ζαφειρόπουλο
Την ίδια ώρα, ενώ ο υπουργός Μεταφορών και Υποδομών Κώστας Καραμανλής μιλά για «παραποίηση της πραγματικότητας και υποκρισία», παραδέχεται επί της ουσίας, όπως και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στ. Πέτσας, ότι υπάρχει σχέδιο ανάθεσης της συντήρησης των δικτύων υδροδότησης της πρωτεύουσας σε ιδιώτες. Πρόκειται για μισή αλήθεια καθώς ναι μεν δεν υφίσταται ιδιωτικοποίηση του νερού της ύδρευσης ως φυσικού πόρου, το οποίο άλλωστε προστατεύεται από διεθνείς συνθήκες (και από το ΣτΕ), όμως η ιδιωτικοποίηση των υποδομών που συλλέγουν, αποθηκεύουν, μεταφέρουν και διανέμουν το νερό της ύδρευσης δεσμεύει και εξαρτά απολύτως τη διαχείριση ενός δημόσιου αγαθού από ιδιωτικά συμφέροντα.
Αυξήσεις στα τιμολόγια;
Ο υπουργός Μεταφορών μάλιστα υπόσχεται μείωση του κόστους συντήρησης και δεσμεύεται ότι δεν θα υπάρξει καμία αύξηση στα τιμολόγια, τα οποία θεωρεί ότι μπορεί ακόμα και να… μειωθούν. Ωστόσο σε όποια χώρα του κόσμου έχουν υλοποιηθεί αντίστοιχες πολιτικές υπήρξε εκτίναξη των τιμών, με επιπρόσθετο κίνδυνο δημοσίας υγείας και ευημερίας για ένα δημόσιο (όχι δωρεάν) αγαθό η πρόσβαση στο οποίο είναι κατοχυρωμένο ανθρώπινο δικαίωμα (Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ΟΗΕ 2010).
Το υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών προωθεί τη διαδικασία ιδιωτικοποίησης, μέσω ΣΔΙΤ, του λεγόμενου Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος (ΕΥΣ), μέσα στο οποίο περιλαμβάνονται όλοι οι αγωγοί, τα αντλιοστάσια, οι ταμιευτήρες, οι λίμνες Υλίκη και Μαραθώνα, τα φράγματα Εύηνου και Μόρνου και όποια άλλη εγκατάσταση μέχρι τις εγκαταστάσεις της ΕΥΔΑΠ Α.Ε. Ενα δίκτυο που αφορά το 80% των αποθεμάτων νερού της χώρας. Το έργο αυτό υλοποιείται μέχρι σήμερα από την ίδια την ΕΥΔΑΠ, η οποία βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις για τη σύναψη νέας σύμβασης με το Δημόσιο. Σε αυτό το πλαίσιο αυτό που αναβιώνει σήμερα είναι η συνέχεια ενός σχεδίου που επιχειρήθηκε -εν μέρει ανεπιτυχώς- από την κυβέρνηση Σαμαρά. Πώς φτάσαμε όμως ώς εδώ;
«Εκσυγχρονισμός» και ιδιωτικοποίηση
Η ΕΥΔΑΠ μέχρι το 1999 ήταν 100% δημόσια, μία ενιαία εταιρεία. Επί κυβέρνησης Σημίτη το 1999 ξεκίνησε η μερική ιδιωτικοποίηση του 39% για να εισαχθεί στο Χρηματιστήριο. Γεννήθηκε το εξής ερώτημα: σε μια τέτοια εταιρεία μπορεί να εκχωρηθούν τα μεγάλα πάγια, τα φράγματα στον Μαραθώνα, στον Εύηνο, στον Μόρνο, το υδραγωγείο και όσα κυριολεκτικά φτιάχτηκαν με χρήματα του ελληνικού λαού; Για να παρακαμφθούν οι αντιδράσεις, δημιουργήθηκε μια άλλη εταιρεία, η ΕΥΔΑΠ Παγίων, στην οποία εκχωρήθηκαν άνευ αντιτίμου τα φράγματα, οι ταμιευτήρες κτλ, όμως τα πάγια δεν ιδιωτικοποιήθηκαν τότε.
Το 1999 υπογράφεται μια σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της ΕΥΔΑΠ με βασικό άξονα πως το ακατέργαστο νερό της φύσης είναι ιδιοκτησία του Δημοσίου. Το παραχωρεί στην ΕΥΔΑΠ η οποία με τη σειρά της προμηθεύει τους καταναλωτές. Το τίμημα για την εκχώρηση αυτή είχε ως εξής: για τα πέντε πρώτα χρόνια θα γινόταν συμψηφισμός με το κόστος λειτουργίας και συντήρησης των παγίων αυτών, έργα που τα υλοποιούσε η ΕΥΔΑΠ Α.Ε., και μετά το 2004 θα γινόταν νέα συζήτηση και διαπραγμάτευση. Τέτοια συμφωνία γραπτή δεν έγινε ποτέ για διάφορους λόγους. Η κατάσταση συνεχίστηκε σε θολά νερά μέχρι το 2013, οπότε το Δημόσιο χρωστούσε πλέον στην ΕΥΔΑΠ 294 εκατ. ευρώ από έργα τα οποία είχε κάνει η ΕΥΔΑΠ και έπρεπε, σύμφωνα με τη συμφωνία, να επιχορηγηθούν από το Δημόσιο κατά 60%.
Τεχνάσματα
Ο τότε πρωθυπουργός Σαμαράς με τις ευλογίες των δανειστών θέλησε να την ιδιωτικοποιήσει πλήρως, πέρασε τις μετοχές όλες στο ΤΑΙΠΕΔ καθώς, για να μπορέσει να την πουλήσει, έπρεπε όλα αυτά να διευθετηθούν. Ανακαλύφθηκε τότε το εξής τέχνασμα: σύμφωνα με μια αμφιλεγόμενη μελέτη, το κόστος του αδιύλιστου νερού από το 2004 μέχρι το 2013 ήταν ακριβώς 294 εκατ. ευρώ! Οσο δηλαδή ακριβώς και η απαίτηση της ΕΥΔΑΠ. Μετά το 2013 η προσπάθεια να συναφθεί νέα συμφωνία -που να περιλαμβάνει και τιμή- απέτυχε. Σήμερα ακόμα δεν υπάρχει συμφωνία στην τιμή αδιύλιστου νερού, ενώ για το διάστημα 2013-2019 ζητείται από την ΕΥΔΑΠ Α.Ε. να καταβάλει στο Δημόσιο μερικές εκατοντάδες εκατ. ευρώ! Αυτό θα μετατρέψει αυτόματα την ΕΥΔΑΠ από ιδιαιτέρως κερδοφόρα (περίπου 50 εκατ. ευρώ τον χρόνο) σε ζημιογόνα.
Επί των ημερών του ΣΥΡΙΖΑ το θέμα επιχειρήθηκε να λυθεί χωρίς επιτυχία. Επί εποχής Γ. Μπενίση (διευθύνων σύμβουλος) στην ΕΥΔΑΠ ξεκίνησε σειρά μελετών για το θέμα και είχε κατατεθεί μια συμβιβαστική πρόταση, σύμφωνα με την οποία η ΕΥΔΑΠ δεν θα είχε οικονομικές απώλειες μεν, αλλά θα αναλάμβανε να καλύψει τη χρηματοδότηση όλων των απαραίτητων έργων υποδομής, με συνολική επιβάρυνση για την ίδια περίπου 100 εκατ. ευρώ σε βάθος όμως 20 χρόνων. Δεδομένων των ετήσιων κερδών, που έφταναν τα 50 εκατ. ευρώ τον χρόνο, το κόστος των 5 εκατ. ευρώ τον χρόνο θεωρούνταν διαχειρίσιμο. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Εφ.Συν.», είχε υπάρξει και συμφωνία των βασικών μικρομετόχων του υπόλοιπου 39% (Τζον Πόλσον, ένα νορβηγικό fund, θεσμικοί επενδυτές κ.ά.) για το συγκεκριμένο σχέδιο στα τέλη του 2018. Η συμφωνία όμως για διάφορους λόγους καθυστέρησε με αποτέλεσμα μετά την κυβερνητική αλλαγή να αλλάξουν και οι σχεδιασμοί.
ΣΔΙΤ ως το τέλος του κόσμου
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη παραδέχτηκε ανοιχτά διά του αρμόδιου υπουργού ότι θα προχωρήσει τη διαδικασία μέσω ΣΔΙΤ. Ηδη έχουν προκηρυχτεί τρεις διαγωνισμοί συμβούλων (νομικός, τεχνικός, χρηματοοικονομικός, με κοινό χαρακτηριστικό ότι στοιχίζουν 138.424 ευρώ ο καθένας, ώστε να μην ξεπεραστεί το όριο πάνω από το οποίο θα έπρεπε να γίνει ανοιχτή διαδικασία) που θα αναλάβουν να διεκπεραιώσουν τον διαγωνισμό δημοπράτησης του εξωτερικού υδροδοτικού συστήματος (ΕΥΣ) με τη μορφή ΣΔΙΤ.
«Η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν μπορεί να ιδιωτικοποιήσει την ΕΥΔΑΠ λόγω απόφασης του ΣτΕ (2014) που επιβάλλει το 50+1% να παραμείνει υπό δημόσιο έλεγχο. Ερχεται λοιπόν από την πίσω πόρτα να εκχωρήσει το ΕΥΣ σε ιδιώτες με το πρόσχημα περί… ανταγωνισμού. Και προκήρυξε διαγωνισμούς στους οποίους με το υπάρχουν πλαίσιο δεν μπορεί να συμμετέχει… η ΕΥΔΑΠ! Προκηρύσσει διαγωνισμό για ένα, μοναδικό, δίκτυο, που ο ιδιώτης που θα το πάρει θα εμπορεύεται το νερό με όποια τιμή θέλει, ενώ η ΕΥΔΑΠ αποκλείεται από τη διαγωνιστική διαδικασία. Είναι πρωτόγνωρο, “κλείνουν το μάτι” στις μεγάλες πολυεθνικές που διαχειρίζονται υδάτινα αποθέματα, που εδώ και πάρα πολλά χρόνια θέλουν να μπουν και στην ΕΥΔΑΠ» κατήγγειλε στον ραδιοσταθμό «Στο Κόκκινο» ο εκπρόσωπος των εργαζόμενων στο Δ.Σ. της ΕΥΔΑΠ, Γιώργος Αλεξανδράκης.
Εντύπωση προκαλεί και το γεγονός πώς μια υπηρεσία και όχι ένα έργο παίρνει τη μορφή του ΣΔΙΤ. Τι σημαίνει όμως άραγε ΣΔΙΤ Υπηρεσίας; Γιατί να χρειαστεί να βάλει ο ιδιώτης κεφάλαια; Σύμφωνα με πληροφορίες της «Εφ.Συν.», η κερδοφόρα ΕΥΔΑΠ έχει στο ταμείο της περίπου 400 εκατ. ευρώ. Ο ιδιώτης με τα ΣΔΙΤ θα αποταθεί σε μια τράπεζα για δανειοδότηση και η τράπεζα θα του επιβάλει επιτόκιο, ενώ παράλληλα θα ορίσει και δικό της προσωπικό που θα εμπλακεί στη διαδικασία.
♦ Νερό υπάρχει
Στο περιθώριο της συζήτησης στην υποεπιτροπή Δημοσίων Πόρων της Βουλής την Πέμπτη 4 Ιουνίου επιβεβαιώθηκε και μια καλή είδηση. Τη μετέφερε ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Χαράλαμπος Σαχίνης, διαβεβαιώνοντας ότι, σύμφωνα με μελέτη του Πολυτεχνείου, δεν υπάρχει κανένα θέμα λειψυδρίας για την Αττική για τα επόμενα 100 χρόνια και μάλιστα το νερό που πίνουμε παραμένει υψηλής ποιότητας.
Προς αποφυγή και προς μίμηση
Στη Βρετανία και μετά τη Θάτσερ η πλήρης ιδιωτικοποίηση του νερού έφερε αυξήσεις στα τιμολόγια κατά 67% μεταξύ 1989 και 1995 και 245% μέχρι το 2006. Το ποσοστό διακοπών των παροχών ανέβηκε κατά 177%. Και όλα αυτά παράλληλα με αλλεπάλληλα κρούσματα δυσεντερίας και δηλητηριάσεων, εκτεταμένες διαρροές στους αγωγούς ύδατος, απολύσεις περίπου 8.500 εργαζομένων.
Στο Παρίσι μετά την εκδίωξη των πολυεθνικών κολοσσών «Suez» και «Veolia», που ήλεγχαν το νερό του Παρισιού από το 1985, η τιμή του νερού μειώθηκε κατά 9% και το κόστος λειτουργίας των υπηρεσιών ύδρευσης κατά 35 εκατομμύρια ευρώ.
Στη Γερμανία πλέον έχουν εκδιωχθεί οι ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης από όλες σχεδόν τις πόλεις.
«Χρυσά» μερίσματα σε μετόχους, αγωνία για τους εργαζόμενους
«Στη συνέχεια θα βρίσκουν διάφορα έργα που θα πρέπει να υλοποιηθούν και θα τα δίνουν και αυτά με ΣΔΙΤ, δηλαδή ο μελλοντικός εργολάβος χωρίς διαγωνισμό και χωρίς διαδικασίες θα τα κάνει ο ίδιος. Το ζητούμενο είναι η πολιτεία να μην επιτρέπει αυτές τις δυνατότητες» αναφέρει στην «Εφ.Συν.» πρώην στέλεχος της διοικήσης της ΕΥΔΑΠ (τα στοιχεία του είναι στη διάθεση της εφημερίδας). Παράλληλα οι εργαζόμενοι, 250 εκ των οποίων αντιμετωπίζουν πλέον ένα αβέβαιο μέλλον και κινδυνεύουν να μείνουν άνεργοι, καταγγέλλουν πως τα διανεμόμενα κέρδη της εταιρείας σε μετόχους αυξήθηκαν στο 70%.
«Αν ένας ανάδοχος, ένας παραχωρησιούχος διαχειρίζεται το εξωτερικό υδραγωγείο και ταυτόχρονα την ποιότητα, τις διαρροές, τη μεταφορά και τη διαθεσιμότητα, αυτό σημαίνει ότι από αυτόν τον ανάδοχο θα εξαρτάται και η ΕΥΔΑΠ Α.Ε., άρα προφανώς και όλοι οι καταναλωτές του λεκανοπεδίου. Η ΕΥΔΑΠ πλέον δεν θα έχει τα χαρακτηριστικά του δημόσιου κοινωνικού συμφέροντος αλλά του ιδιωτικού κέρδους που θα υπηρετεί αυτός, δηλαδή ο παραχωρησιούχος-ανάδοχος» σχολίασε στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής ο τέως υπουργός Σ. Φάμελλος. «Η κυβέρνηση μεθοδεύει το ξεπούλημα του πιο σημαντικού κοινωνικού αγαθού. Για ποιο λόγο η κυβέρνηση αγνοεί τις σχετικές προειδοποιήσεις του Συλλόγου Μηχανικών και Επιστημονικού Προσωπικού της επιχείρησης; […] Να αποσύρει η κυβέρνηση τώρα τους κατάπτυστους διαγωνισμούς. Το νερό είναι και θα παραμείνει κοινωνικό αγαθό» δήλωσε ο Αλέξης Χαρίτσης μετά τη δημοσιοποίηση μέρους του κυβερνητικού σχεδίου από την εφημερίδα «Αυγή» (3/6/2020).
Εκ των έσω
Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμα και ο νυν διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Χαράλαμπος Σαχίνης, τάχθηκε -έστω και κομψά- εναντίον των κυβερνητικών σχεδιασμών: «Εννοείται πως θεωρούμε ότι καλύτερη εναλλακτική είμαστε εμείς. Εμείς έχουμε την τεχνογνωσία, έχουμε τους ανθρώπους, τα έχουμε κάνει όλα καλά έως τώρα και το έχουμε αποδείξει αυτό, αλλά θέλω να σας πω ότι εγώ είμαι απλώς ένας διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ και πρέπει να κάνω το καλύτερο για την εταιρεία».
Κατά τη διάρκεια 1990-1993, επί κυβέρνησης Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, υπήρξε τεράστια αύξηση της τιμής του νερού, πάνω από 1.000%. Ηταν μια περίοδος ξηρασίας εκείνη την εποχή βέβαια. Η σημερινή εποχή του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι μια εποχή πανδημίας αλλά και καταιγίδας αντιλαϊκών μέτρων, στην οποία επανέρχονται παλιές λογικές και κλασικές νεοφιλελεύθερες πολιτικές.
