Στην Τσεχία, από το 2013 υπάρχει ένα πρόγραμμα του Υπουργείου Άμυνας γνωστό ως POKOS: «Προετοιμασία των πολιτών για την υπεράσπιση του κράτους» [i].
Το κύριο ενδιαφέρον είναι να δημοσιοποιηθούν οι δραστηριότητες του Στρατού με διαφορετικό τρόπο. Η ιστοσελίδα του υπουργείου αναφέρει: «συζητήσεις, διαλέξεις, σεμινάρια, πρακτικές ασκήσεις, εκθέσεις, θεματικές ημέρες και ημέρες εργασίας, καλλιτεχνικές, θεατρικές δραστηριότητες, αγωνίσματα και διεξαγωγή επιδείξεων για την εξασφάλιση της δημόσιας άμυνας για το κοινό». Τα σεμινάρια στα σχολεία περιορίζονται σε μαθητές ηλικίας 10 και 15 ετών, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις είναι γνωστό ότι γίνονται με παιδιά ηλικίας και έξι ετών. Ένστολοι στρατιώτες μιλούν για πόλεμο και κάνουν επίδειξη τεχνικών άμυνας, όπως η διαδικασία που ακολουθείται σε περίπτωση επίθεσης με χημικά όπλα. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να «παίζουν» με όπλα, ώστε η στρατιωτική ζωή να φαίνεται ελκυστική. Αυτές οι εκπαιδευτικές συνεδρίες διοργανώνονται κατόπιν αιτήματος του διευθυντή του σχολείου χωρίς να ζητηθεί η γνώμη ή να γίνει ενημέρωση των γονέων.
Αυτή η διαφημιστική εκστρατεία για τη στρατιωτική ζωή ενισχύθηκε με την περίφημη επιχείρηση Dragoon Ride του αμερικανικού στρατού που διήλθε μέσω της Τσεχίας τον Μάρτιο του 2015. Εδώ βρίσκουμε τις πρώτες εικόνες παιδιών που παίζουν με τα όπλα Αμερικανών στρατιωτών.
Αλλά γιατί ξεκίνησε αυτό το πρόγραμμα; «Το ISIS είναι εδώ», δήλωσε ο Πρωθυπουργός Μπόχουσλαβ Σομπότκα σε μια συνέντευξη στην οποία αναφέρθηκε επίσης στην ουκρανική κρίση. Συνοπτικά, η αιτιολόγηση που δόθηκε είναι πολύ απλή: ζούμε σε μια επικίνδυνη εποχή και πρέπει να υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας. Τα σημερινά παιδιά θα είναι οι αυριανοί στρατιώτες. Αλλά λέγοντας σε έναν αφηρημένο πολίτη κάτι που μπορεί να φαίνεται λογικό και αβλαβές, δεν υπάρχει προβληματισμός για κάποια πολύ σημαντικά πράγματα.
1. Τα σεμινάρια αυτά πραγματοποιούνται σε μια ατμόσφαιρα στην οποία ο πόλεμος παρουσιάζεται ως μελλοντική πιθανότητα. Αυτή η σκοτεινή, γεμάτη φόβο ατμόσφαιρα γίνεται πραγματική χάρη στην παρουσία του στρατού και των όπλων τους. Γνωρίζουμε ότι σε μια δημοκρατική κοινωνία των πολιτών τα σχολεία που χρηματοδοτούνται από το δημόσιο έχουν ως καθήκον να αναπτύξουν τον προβληματισμό και την κριτική σκέψη στους νέους, να σχηματίσουν ανθρώπους που μπορούν ελεύθερα να επιλέξουν τη δική τους ζωή. Αντίθετα, τα συναισθήματα όπως ο φόβος και ο τρόμος εμποδίζουν τις διανοητικές ικανότητες και ακινητοποιούν την κριτική σκέψη που εξελίσσεται ακριβώς κατά τη διάρκεια αυτών των σχολικών ετών, αφήνοντας τα παιδιά να συνηθίζουν σε μια αρνητική κατάσταση του νευρικού συστήματος, χαρακτηριζόμενη από ανησυχία, γενική νευρικότητα και ένταση, όπως περιγράφεται από τον J. Panksepp στο βιβλίο «Η Αρχαιολογία του Νου, Νευροεξελικτική Καταγωγή των Ανθρώπινων Συναισθημάτων».
Όπως αποδεικνύεται σήμερα από διάφορες μελέτες ανθρωπολογίας και νευρολογίας, η βία δεν είναι γενετική [ii]. Αυτό που καθορίζει τις επιλογές μας εξαρτάται από αυτό που μαθαίνουμε κατά τα πρώτα χρόνια εμπειρίας στον κόσμο, όταν αναπτύσσονται όλες οι νευρικές συνδέσεις μας. Όταν παρουσιάζεται στους μαθητές μια τρομακτική προοπτική του μέλλοντος, προσφέροντας τη στρατιωτικοποίηση ως τη μοναδική πιθανότητα, δημιουργείται μια γενιά που δεν γνωρίζει καμία άλλη απάντηση παρά την επιθετική και τη σωματική σύγκρουση, η οποία ασφαλώς θα εφαρμοστεί σε όλα τα πεδία. Συνειδητοποιώντας ότι τα μέλη του δικού τους είδους είναι πιθανό να είναι εχθροί, θα αναπτύξουν βαθιά ανασφάλεια και δυσπιστία προς τους άλλους.
Οι υποστηρικτές αυτού του προγράμματος δικαιολογούνται αφελώς λέγοντας ότι, τα παιδιά διασκεδάζουν και είναι χαρούμενα. Ωστόσο, έχουμε συγκεντρώσει δηλώσεις που δείχνουν μια άλλη πραγματικότητα. Ορισμένοι γονείς δήλωσαν ότι τα παιδιά τους φοβούνται, άλλοι ήταν ενθουσιασμένοι επειδή «μάθαιναν να πολεμούν τους μετανάστες». Αυτοί οι στρατιώτες δεν έχουν πείρα ή παιδαγωγική προετοιμασία για να μιλήσουν στα σχολεία. Παρακολουθήστε το ντοκιμαντέρ «Výchova k válce» – Πολεμική Εκπαίδευση – της σκηνοθέτη Adéla Komrzý του 2016 για να διαπιστώσετε την έλλειψη εκπαιδευτικής ευαισθησίας και τον χονδροειδή και σκληρό τρόπο που εκτελούν αυτά τα σεμινάρια. [iii]
2. Αντιμετωπίζουμε πολύ σοβαρή χειραγώγηση. Θεωρείται ότι, ενόψει της βίας, πρέπει να αντιδράσουμε με περισσότερη βία. Αλλά η απόφαση να πάρεις ένα όπλο και να πυροβολήσεις και να σκοτώσεις ένα άλλο ανθρώπινο ον, ακόμα και να υπερασπιστείς τον εαυτό σου, είναι μια δύσκολη και βαθιά επιλογή που πρέπει να κάνει ο καθένας με τη συνείδησή του. Πώς μπορείς να το ζητήσεις αυτό από ένα παιδί δέκα ετών;
Η έννοια του πατριωτισμού χειραγωγείται για να δικαιολογήσει τη βία και να κάνει τον μιλιταρισμό μια ιδεολογία, έναν μύθο και σχεδόν μια κρατική θρησκεία. Στην πραγματικότητα, όποιος δεν συμφωνεί με τη στρατιωτικοποίηση χαρακτηρίζεται ως εθνικός προδότης. Η βία και η κούρσα των εξοπλισμών δικαιολογούνται από τα υπέρτατα συμφέροντα του κράτους, τα συμφέροντα που βρίσκονται πάνω από τα ανθρώπινα όντα, την ατομική ελευθερία και την ηθική. Αυτή είναι μια χαρακτηριστική πτυχή όλων των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Στο προαναφερόμενο ντοκιμαντέρ, «Vysoká k válce», ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος του Υπουργείου Παιδείας, ο Ondrej Andrys, λέει σαφώς ότι το κράτος αποφασίζει τι πρέπει να κάνουν οι μαθητές στο σχολείο και ότι οι γονείς δεν έχουν κανένα δικαίωμα να παρεμβαίνουν. [iv]
3. Μια άλλη μεγάλη χειραγώγηση είναι να πούμε ότι η σημερινή κατάσταση είναι δύσκολη, αλλά χωρίς να λέμε ότι είναι επικίνδυνη ακριβώς λόγω της βίαιης και μιλιταριστικής νοοτροπίας που εξαπλώνεται όλο και περισσότερο. Πώς μπορεί κανείς να σκεφτεί ότι, η λύση είναι να αναπτυχθεί περαιτέρω η ίδια λατρεία της βίας και του επανοπλισμού, το οποίο είναι το πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί;
Η πολιτική της κούρσας των εξοπλισμών είναι το προϊόν μιας μικρής μειονότητας, που ελέγχει τις πληροφορίες και προσπαθεί να επιβάλει την ιδεολογία της. Αντίθετα, οι απλοί άνθρωποι γίνονται όλο και περισσότερο ανοιχτοί σε μια κουλτούρα ειρήνης. Η πλειοψηφία δεν θέλει πολέμους, βία ή στρατούς οπλισμένους σαν αστακούς. Το μέλλον που όλοι επιθυμούν για τα παιδιά τους δεν είναι να πάνε στον πόλεμο και να πεθάνουν, όπως μπορεί να συνέβαινε τον περασμένο αιώνα που επηρεάζονταν από μεγάλες ιδεολογίες. [v]
Η λύση στην επικίνδυνη κατάσταση του κόσμου προφανώς είναι η αλλαγή του τρόπου σκέψης. Θα ήταν συνεπές να εξασκούν οι νέοι ικανότητες ώστε να επιλύουν τα προβλήματα με έξυπνο, διπλωματικό και μη βίαιο τρόπο. Πάνω απ’ όλα, πρέπει να τους διδάξουμε να κατανοήσουν τα αίτια των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε και να μην αντιδράμε υποχρεωτικά στις συνέπειες αυτών των αιτιών χωρίς να προβληματιζόμαστε. Αυτός είναι ο ρόλος ενός κοσμικού σχολείου σε μια δημοκρατική χώρα και μια χώρα των πολιτών.
Πιστεύουμε ότι αυτά τα αίτια πρέπει επίσης να αναζητηθούν σε ορισμένες επιθετικές πολιτικές που έχουν προκαλέσει καταστροφή και μετανάστευση και έχουν δημιουργήσει ένα εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη του φανατισμού και της τρομοκρατίας. Οι δυτικές κυβερνήσεις υποστηρίζουν τις πωλήσεις όπλων σε δικτατορικές χώρες όπως το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία, οι οποίες υποστηρίζουν την τρομοκρατία [vi]. Το 2015, με δαπάνες 87 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η Σαουδική Αραβία ήταν η τρίτη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο σε στρατιωτικές δαπάνες, ξεπερνώντας μόνο τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα [vii]. Ο υπουργός Άμυνας της Τσεχίας, Μάρτιν Στροπνίτσκι, αποκάλεσε το Βασίλειο «έναν πολύ σημαντικό παράγοντα στη Μέση Ανατολή» και υποστήριξε τη συνεργασία μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και της Τσεχικής Δημοκρατίας όσον αφορά τις ένοπλες δυνάμεις και τα όπλα [viii]. Ο Γιούργκεν Γκρέσλιν, εμπειρογνώμονας στο εμπόριο όπλων, δήλωσε ότι σε πολλούς πολέμους, όπως στη Συρία, τη Λιβύη και το Ιράκ, τα όπλα πωλούνται αδιάκριτα σε όλους τους συντελεστές στο πεδίο και ότι «η δραματική συνέπεια αυτής της αχαλίνωτης εξαγωγικής πολιτικής είναι ότι το αποκαλούμενο ISIS χρησιμοποιεί όπλα από 25 κράτη». [ix]
Βρισκόμαστε υπό την παρουσία μιας στρατηγικής φόβου που στοχεύει στην στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας [x]. Πράγματι, παρατηρούμε επίσης την τάση έντονης αύξησης των στρατιωτικών δαπανών, επιστροφή στην υποχρεωτική στρατιωτική θητεία και ελεύθερη πώληση όπλων για προσωπική άμυνα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του SIPRI, οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες ανήλθαν σε 1.680 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2016, αύξηση σχεδόν 60% από το 2000 [xi]. Τα τελευταία χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες ασκούν έντονη πίεση στα μέλη του ΝΑΤΟ για να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες, φθάνοντας τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ. Η συνέπεια θα ήταν, εάν εξετάσουμε μόνο τις ευρωπαϊκές χώρες, μια ετήσια δαπάνη ύψους 295 δις ευρώ, δηλαδή 80 δις περισσότερα από τις τρέχουσες δαπάνες, δηλαδή αύξηση 37%. Δεν μπορούμε να παραλείψουμε να παρατηρήσουμε ότι, ταυτόχρονα, η κοινωνία εξαθλιώνεται, μειώνονται οι δημόσιες δαπάνες στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης και της στήριξης των ασθενέστερων τμημάτων του πληθυσμού.
Αυτό που περιγράφουμε είναι μια εικόνα στην οποία τα κράτη και οι πολιτικοί είναι όμηροι της στρατιωτικής βιομηχανίας. Δεν πρέπει οι νέοι να πληρώσουν για τις λανθασμένες επιλογές των ενηλίκων!
Απορροφημένοι από τα προβλήματα της καθημερινής ζωής, κακοποιημένοι από την παραπληροφόρηση των μέσων ενημέρωσης και παράλυτοι από τους φόβους μας, δεν συνειδητοποιούμε τι συμβαίνει ακριβώς μπροστά στα μάτια μας. Ξεχνάμε ότι η προστασία των παιδιών μας και η ζωή γενικά αποτελεί προτεραιότητα πάνω από κάθε οικονομικό συμφέρον και, όπως μας δίδαξε ο Σωκράτης, πάνω από κάθε πολιτική εξουσία. Και δυστυχώς αυτή η σιωπή αφήνει το πεδίο ανοιχτό στους υποστηρικτές της βίας. Πάνω σε αυτή τη βάση, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είχε πει ότι δεν φοβόταν την κακία των κακών ανθρώπων, αλλά τη σιωπή των καλών ανθρώπων.
Απευθύνουμε έκκληση στο υγιές τμήμα της κοινωνίας μας, ώστε να μπορέσει να εκφραστεί και να λάβει θέση σε αυτό το ζήτημα πρωταρχικής σημασίας για τη ζωή μας. Ας μην αφήσουμε τη μοίρα μας και τη μοίρα των παιδιών μας στα χέρια μερικών πολιτικών σκλάβων της βιομηχανίας όπλων! Το μέλλον μας εξαρτάται από αυτό που αποφασίζουμε σήμερα.
[i] POKOS (Příprava občanů k obraně státu) – Επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Άμυνας.
[ii] Piero Ρ. Giorgi, Nonkilling Human Biology, 2009
[iii] Výchova k válce, Adéla Korzýová, 2016. Αρκεί να παρακολουθήσουμε λίγα λεπτά από το βίντεο για να διαπιστώσουμε τη σοβαρότητα του προβλήματος για το οποίο μιλάμε. Trailer στα Αγγλικά: Teaching war
[iv] Ο υπουργός Μποτάι της φασιστικής κυβέρνησης του Μουσολίνι, το 1937, είχε δηλώσει: «Πρόκειται για την αύξηση της περιέργειας για τα όπλα και του τρόπου χρήσης τους, κάνοντάς τα μέρος του εθνικού πολιτισμού, της πνευματικής και ηθικής διαμόρφωσής μας».
[v] Σε αυτό το άρθρο δεν μιλάμε για τις ένοπλες δυνάμεις και το ρόλο τους, αλλά για την επιβολή και τη διάδοση μιας βίαιης και μιλιταριστικής νοοτροπίας στα παιδιά. Όσον αφορά τον ρόλο των ενόπλων δυνάμεων, προσυπογράφουμε τη θέση του Σίλο, που εκφράζεται στα «Γράμματα στους φίλους μου»: «… ανεξάρτητα από την αποστροφή που αισθανόμαστε για κάθε μορφή βίας, δεν μπορούμε να προτείνουμε τώρα την απλή εξαφάνιση ή τον μονομερή αφοπλισμό του στρατού, που το μόνο που θα άφηνε θα ήταν ένα κενό που θα γέμιζε από άλλες επιθετικές δυνάμεις …», Σίλο, Γράμματα στους Φίλους μου, Σωματείο Εκδόσεις Μονοπάτι, 2016.
[vi] Όπως διαπιστώνεται και με το email του 2013 από το γραφείο της Χίλαρι Κλίντον: «… οι κυβερνήσεις του Κατάρ και της Σαουδικής Αραβίας, οι οποίες παρέχουν παράνομη οικονομική και υλικοτεχνική υποστήριξη στο ISIL και σε άλλες ριζοσπαστικές σουνιτικές ομάδες στην περιοχή …»
[vii] SIPRI (Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης): ΗΠΑ: $596 δισεκατομμύρια, Κίνα: $214 δισεκατομμύρια, Σαουδική Αραβία: $87 δισεκατομμύρια, Ρωσία: $66 δισεκατομμύρια, Ινδία: $51 δισεκατομμύρια.
[viii] Ο Μάρτιν Στροπνίτσκι διαπραγματεύτηκε με τον Πρέσβη της Σαουδικής Αραβίας
[ix] Συνέντευξη με τον Γιούργκεν Γκρέσλιν. Δείτε επίσης: Βιομηχανία όπλων και δεοντολογία: εργαστήριο της Pressenza (Αγγλικά).
[x] Στην Ιταλία το 2010 το πρόγραμμα «Προπόνηση για τη Ζωή» που προωθήθηκε από τους υπουργούς Λα Ρούσα και Τζελμίνι, μια προσέγγιση στη στρατιωτική ζωή από το σχολείο, τερματίστηκε χάρη στις έντονες διαμαρτυρίες εκπαιδευτικών, μαθητών και της κοινωνίας των πολιτών εν γένει. «Προπόνηση για τη Ζωή», παραστρατιωτικά μαθήματα για μαθητές; Πρόγραμμα της περιφέρειας της Λομβαρδίας: Προπόνηση για τη Ζωή. Σε όλη την Ανατολική Ευρώπη παρατηρούμε μια στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ με την υποστήριξη των τοπικών κυβερνήσεων.
