Του Κώστα Νικολάου
Η επίθεση στα δικαιώματα των εργαζομένων είναι πρωτοφανής, συντονισμένη και γίνεται σε όλα τα επίπεδα. Με συστηματικές παρεμβάσεις επιχειρείται η τελική κατάργηση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας(Σ.Σ.Ε.) και η αντικατάστασή τους με «ατομικές συβάσεις».
Οι παρεμβάσεις που τις καταργούν είναι: (1) Η ουσιαστική κατάργηση του Ο.Μ.Ε.Δ., ο οποίος μεσολαβεί και με Διαιτητικές Αποφάσεις καθορίζει την αναπροσαρμογή των μισθών, επιδομάτων, κ.τ.λ.. όταν οι εργοδότες αρνούνται να υπογράψουν. (2) Μη επέκταση των Σ.Σ.Ε., μέσω της κήρυξής τους ως γενικά υποχρεωτικών, που στο εξής θα ισχύουν μόνο για τα μέλη που δεσμεύονται από αυτές. (3) Υπερίσχυση των επιχειρησιακών συμβάσεων έναντι των κλαδικών. (4) Δίνεται η δυνατότητα σε συλλογικά μορφώματα «ενώσεις προσώπων» να συνάπτουν επιχειρησιακές συμβάσεις κάτω από τις κλαδικές. (5) Κατάργηση της μετενέργειας των συμβάσεων, όταν αυτές δεν ανανεώνονται. (6) Με υπουργική απόφαση καταργείται η (Ε.Γ.Σ.Σ.Ε.).
Σε σκληρή δοκιμασία οι συλλογικές συμβάσεις
Είναι προφανές πως, υπό τις παρούσες συνθήκες, οι συλλογικές συμβάσεις περνούν στην ποιο σκληρή δοκιμασία στην ιστορία και το μέλλον τους (για τις περισσότερες) κρίνεται αβέβαιο. Και αυτό, γιατί ο τρόπος θεσμικής δόμησής τους, το εναπομείναν θεσμικό πλαίσιο μετά τις συνεχείς περιορισμούς, καθιστά τα συνδικάτα, αδύναμα έως ανίκανα να τις υπηρετήσουν.
Όμως, με την διαπίστωση αυτή, δεν θα πρέπει να οδηγηθούμε στο λαθεμένο συμπέρασμα, ότι ήρθε και το τέλος των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Τέτοιου είδους απόψεις, εάν δεν υπονομεύουν, τουλάχιστο υποτιμούν την δυναμική των συνδικάτων, αφού βλέπουν την υπογραφή των Σ.Σ.Ε., σαν μια γραφειοκρατική διεκπεραίωση και μάλιστα χωρίς τους εργαζόμενους.
Τις Σ.Σ.Ε., δεν μας το χάρισε ο Κουτρουμάνης. Έρχονται από πολύ μακριά, κερδήθηκαν με αγώνες και αίμα, αποτελούν την ποιο σκληρή ταξική σύγκρουση, και δεν εξαρτώνται, ούτε από τις κάθε φορά εργοδοτικές ορέξεις, ούτε από τις υπηρεσίες ενός γραφειοκράτη συνδικαλιστή, που ως εκπρόσωπος της «αγοράς» πλέον, νομίζουν πως με μια υπογραφή, θα σβήσει ολόκληρη ιστορία.
Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως και εμείς, θα συνεχίσουμε την μάχη με τα ίδια παρωχημένα εργαλεία και χωρίς να αλλάξουμε τίποτα. Συνεπώς, τόσο η αναδιοργάνωση των συλλογικών συμβάσεων όσο και η αναδιάταξη των συνδικάτων, είναι πλέον όρος επιβίωσης.
Εάν χθες, μιλάγαμε «χλυαρά» για την αναδιοργάνωση των συνδικάτων και με βάση αυτών την αναδιάταξη των συλλογικών συμβάσεων, τώρα τα περιθώρια αυτά τελείωσαν. Η απαίτηση για αναδιάρθρωση των συλλογικών συμβάσεων είναι άμεση.
Τι πρέπει να αλλάξει;
Πριν φτάσουμε στις προτάσεις για αλλαγές που πρέπει να γίνουν, θα δώσουμε μια σύντομη περιγραφή κατανομής εργαζομένων και αντισστοιχίας των συλλογικών συμβάσεων που υπάρχουν.
1) Η κατανομή των εργαζομένων σήμερα, ανάλογα με την εργασία που παρέχουν.
Από τα τελευταία μηνιαία στοιχεία απασχόλησης του ΙΚΑ (Μάρτιος 2011), προκύπτουν τα εξής:
α) Καταμερισμός ανά επάγγελμα. Το 26,91% του συνόλου των ασφαλισμένων έχουν την ειδικότητα υπάλληλου γραφείου, το 18,37% είναι ανειδίκευτοι εργάτες, το 17,10% παροχής υπηρεσιών πωλητές καταστημάτων, το 10,1% επιστημονικά – καλλιτεχνικά επαγγέλματα, το 9,85% τεχνολόγοι – τεχνίτες βοηθοί, το 8,80% χειριστές μηχανημάτων, και το 7,78% ειδικευμένοι τεχνίτες.
β) Καταμερισμός ανά κλάδο. Στις εμπορικές επιχειρήσεις, εργάζεται το 23,51% του συνόλου των εργαζομένων. Στη μεταποιητική βιομηχανία το 16,72%. Στην παροχή υπηρεσιών το 12,82%. Σε ξενοδοχεία –εστιατόρια το 7,39%. Στις μεταφορές το 7,6%. Σε κατασκευές το 6,87%. Στην εκπαίδευση το 6,60%. Στην υγεία το 5,59%. Σε χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς το 4,54%.
Ο συνολικός αριθμός των ασφαλισμένων του ΙΚΑ, όπως προκύπτει από τα ετήσια στοιχεία απασχόλησης του 2010, ανέρχεται στα 2.539.498. (είχαν τουλάχιστο μία ημέρα ασφάλισης) και σε 1.792.222, οι οποίοι είχαν θεωρημένο βιβλιάριο υγείας, δηλαδή πάνω από 50 ημέρες ασφάλισης.
Οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν προσωπικό (Μάρτιος 2011) ανέρχονται στις 231.000, από τις οποίες, οι 22.910 απασχολούν πάνω από 10 άτομα και το 72,1% του συνόλου των εργαζομένων, ενώ οι υπόλοιπες 208.190 επιχειρήσεις, απασχολούν κάτω από 10 άτομα, το 27,9% των εργαζομένων.
2) Κατανομή των συλλογικών συμβάσεων.
Όσο απλά φαίνονται τα παραπάνω, τόσο ποιο δύσκολα και ποιο σύνθετα γίνονται σε επίπεδο συλλογικών συμβάσεων. Αυτό έχει να κάνει, (κατά βάση) με το την συντριπτική αποβιομηχάνιση της χώρας και την ανάπτυξη στους τομείς των υπηρεσιών και εμπορίου, ενώ οι συμβάσεις (τουλάχιστο οι περισσότερες) δεν αναπροσαρμόστηκαν με βάση τα νέα δεδομένα.
Αποτέλεσμα, σήμερα να υπάρχουν περισσότερες από 300 κλαδικές ή ομοιοεπαγγελματικές συμβάσεις, οι οποίες περισσότερο διαιρούν τους εργαζόμενους και λιγότερο τους ενώνουν στην συλλογική δράση και την προάσπιση των συμφερόντων τους.
Παράδειγμα προς αποφυγή
Ένα παράδειγμα είναι αρκετό για να δώσουμε τη διάσταση. Εάν διαιρέσουμε την μεταποιητική βιομηχανία σε τομείς και πάμε στην Βιομηχανία Τροφίμων – Ποτών θα δούμε (Μάρτιος 2011) να εργάζονται (66.456) άτομα. Ωστόσο σε επίπεδο κλαδικών συμβάσεων θα συναντήσουμε το εξής τραγικό. Οι εργαζόμενοι αυτοί βρίσκονται ξανά διαιρημένοι, και αυτή τη φορά ανάλογα με το τι παράγει ο καθένας!!
Έτσι έχουμε, άλλη κλαδική σύμβαση για τα γάλατα άλλη για τυριά, άλλη για τα κρουασάν άλλη για τα πατατάκια, άλλη για το λάδι άλλη για το ξύδι, άλλη για το κρέας άλλη για τα αλλαντικά….. και αυτό συνεχίζεται και φτάνουμε στις 17 κλαδικές συμβάσεις για να καλύψουν μόνο 66.456 εργαζόμενους. Ανάλογα, βέβαια, ακολουθούν και οι ομοσπονδίες, που υπογράφουν αυτές τις συμβάσεις.
Όμως δεν τελειώνουμε εδώ, καθώς οι συμβάσεις αυτές δεν καλύπτουν όλους τους εργαζόμενους, αφού οι περισσότερες, περιορίζονται μόνο στο εργατοτεχνικό προσωπικό, δηλαδή περίπου στο 30% των εργαζομένων. Οι υπόλοιποι, το υπαλληλικό προσωπικό καλύπτονται από την κλαδική ΣΣΕ υπάλληλων βιομηχανίας ή άλλες ομοιοεπαγγελματικές. Στο πάζλ αυτό, θα πρέπει να προστεθούν και οι (80) επιχειρησιακές συμβάσεις των μεγάλων επιχειρήσεων, οι οποίες είναι πολύ πάνω από τις κλαδικές και υπογράφονται από τα αντίστοιχα επιχειρησιακά σωματεία.
Αυτή είναι η κατάσταση. Κάπως έτσι είναι και σε άλλους κλάδους. Και το πρόβλημα δεν έχει να κάνει με όλες τις συμβάσεις , αλλά περισσότερο με αυτές που σχετίζονται με την μεταποιητική βιομηχανία, η οποία έχει συρρικνωθεί.
Φωτεινά παραδείγματα
Θα φύγουμε από κακές πρακτικές και θα πάμε σε καλές, γιατί αυτό που επικρατεί δεν είναι μόνο το μαύρο. Τουλάχιστον σε επίπεδο κλαδικών συμβάσεων υπάρχουν εξαιρέσεις έως και φωτεινά παραδείγματα και τα οποία αποτελούν και την λύση.
Αναφέρομαι στις διάσπαρτες συμβάσεις των οικοδόμων που πριν πολλά χρόνια ενοποιήθηκαν σε μία κλαδική σύμβαση. Αναφέρομαι σε τρείς (3) κλαδικές συμβάσεις, (εμπορικών επιχειρήσεων, παροχής υπηρεσιών, και υπάλληλων στην βιομηχανία,) οι οποίες αναπτύχτηκαν τα τελευταία χρόνια και αφορούν κοντά το 50% του συνόλου των εργαζομένων. Οι δύο πρώτες καλύπτουν όλους τους εργαζόμενους στο χώρο τους, η τρίτη μόνο το υπαλληλικό προσωπικό, και υπογράφονται από την Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων.
Υπάρχουν και άλλες συμβάσεις που καλύπτουν μεγάλο μέρος της οικονομίας, όπως στον τουρισμό, στις μεταφορές, τράπεζες, υγεία, εκπαίδευση, κ.τ.λ. Αυτές με διορθωτικές αλλαγές μπορούν να συνενώσουν όλους τους εργαζόμενους στον τομέα τους.
Η πρότασή μας
Μπορεί να συζητάμε για χρόνια για το τι είδους και πόσα συνδικάτα χρειάζονται και να μην καταλήξουμε. Όμως, για πόσες και ποιες κλαδικές συμβάσεις απαιτούνται δεν υπάρχουν περιθώρια. Και οι προτάσεις θα πρέπει να περιοριστούν όχι στο τι θέλουμε αλλά με το τι έχουμε:
1. Έχουμε την σύμβαση υπάλληλων στην βιομηχανία. Αυτή μπορεί και πρέπει να μετεξελιχτεί σε σύμβαση όλων των εργαζομένων στην βιομηχανία. Συνεπώς οι ομοσπονδίες που σχετίζονται με την βιομηχανία, θα πρέπει να ενσωματώσουν τις κλαδικές συμβάσεις τους στην σύμβαση αυτή και όλοι μαζί να την υπηρετήσουν. Τώρα, εάν δεν υπάρχει αντίρρηση και θέλουν να ενοποιηθούν και σε μία συνδικαλιστική ομοσπονδία, είναι άλλο θέμα.
Θέλω να πιστεύω πως τόσο το πρόβλημα όσο η λύση του βρίσκονται εδώ. Άν βγάλουμε το αγκάθι αυτό, τα υπόλοιπα είναι εύκολα και θα εξελιχτούν από μόνα τους.
2. Υπάρχουν είδη οι κλαδικές των εμπορικών επιχειρήσεων και της παροχής υπηρεσιών και μαζί με της βιομηχανίας, εκτός που θα καλύπτουν και θα συνενώνουν την πλειοψηφία των εργαζομένων, θα αναπτυχτεί στο χώρο αυτό μια νέα δυναμική.
3. Στους υπολοίπους τομείς τις οικονομίας, (τουρισμός, μεταφορές, κατασκευές, εκπαίδευση, υγεία, χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί Τύπος), που υπάρχουν περισσότερες από μία κλαδική σύμβαση, είναι αυτονόητο ότι πρέπει να ενοποιηθούν σε μία.
4. Αναφέρομαι μόνο στον ιδιωτικό τομέα, (λόγο των διαθέσιμων στοιχείων του ΙΚΑ) αυτό δεν σημαίνει πως οι εργαζόμενοι του δημοσίου θα πρέπει να είναι χώρια, αντιθέτως, οι ενοποιήσεις μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα κρίνονται απαραίτητες. Αυτό, όμως, περνά μέσα από την ενοποίηση ΓΣΕΕ- ΑΔΕΔΥ που ήρθε ο καιρός πλέον να γίνει.
Θετικές προϋποθέσεις
Ποίο το αποτέλεσμα; Με το «συμμάζεμα» των συμβάσεων, ο αγώνας για την υπεράσπισή τους αποκτά άλλα χαρακτηριστικά και άλλη δυναμική. Εξυπακούεται ότι ο αγώνας για υπογραφή των συμβάσεων θα είναι ενιαίος και όχι ατομικός. Αυτός πρέπει να είναι ο δρόμος, με αυτά τα εργαλεία θα δώσουμε την μάχη, και να είμαστε σίγουροι ότι θα κερδίσουμε. “Ουδέν κακό αμιγές καλού”.
